Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh prosesi: Əbu-Dabidə növbəti görüş gözlənilir

Azərbaycan Respublikası ilə Ermənistan Respublikası arasında davam edən sülh prosesi çərçivəsində iyulun 10-da Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin (BƏƏ) Əbu-Dabi şəhərində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan arasında ikitərəfli görüş keçiriləcəyi gözlənilir.

Mövzu ilə bağlı BiG.AZ-a açıqlama verən politoloq Turan Rzayev bildirib ki, görüşün məhz Əbu-Dabidə keçirilməsi müsbət addımdır. O qeyd edib ki, indiyədək sülh danışıqları ya Moskvada, ya Brüsseldə, ya da Vaşinqtonda baş tutub. Hərçənd bu danışıqların bəzilərində real nəticələr əldə olunub, yekun sülh hələ imzalanmayıb. Bu baxımdan həm Ermənistan, həm də Azərbaycanın razı qala biləcəyi, neytral və təhlükəsiz bir məkan – Dubay kimi bir şəhər seçilməli idi. Əbu-Dabinin tərəflər üçün heç bir tarixi kompleks və ya imperial ambisiyası olmaması bu görüşü "bitirici məkan"a çevirir:

"Bakı üçün əsas kritik məsələ artıq həll olunub. Hazırda gündəmdə Zəngəzur dəhlizi, maneəsiz hərəkətin təmin edilməsi və sülh müqaviləsi dayanır. Lakin bəzi məqamlar Bakını narazı sala bilər.

Məsələn, "Hraparak" nəşrinin yaydığı məlumata görə, ABŞ və Qərb Dubay görüşündə sülh sənədinin imzalanmasını istəyirlər. Nəşr bildirir ki, Tramp administrasiyası Zəngəzur dəhlizinə nəzarət məsələsində İrəvan və Bakıya təkliflər göndərib. Yəni, dəhlizə ABŞ-ın və ya onun seçdiyi beynəlxalq təşkilatın nəzarət etməsi variantı gündəmə gəlir.

ABŞ-ın Zəngəzurla maraqlanması yeni hal deyil. 1918-1920-ci illərdə Naxçıvan və Zəngəzurun statusu ilə bağlı beynəlxalq müzakirələr aparılırdı və o dövrdə ABŞ da fəal iştirak edirdi. Bəzi təkliflərdə Naxçıvanın beynəlxalq mandat altında, hətta ABŞ nəzarətində olması fikri irəli sürülmüşdü. İndi isə Vaşinqton, demək olar ki, bir əsr sonra eyni regionda strateji dəhlizə texniki nəzarət təklif edir.
Bakı bu təklifə necə münasibət bildirəcəyi hələlik naməlumdur. Zəngəzur dəhlizi Azərbaycan üçün təkcə texniki məsələ deyil, həm də ölkənin geoiqtisadi mərkəzə çevrilməsi prosesində kritik həlqədir. Dəhliz açılmasa belə, Bakı "tam regional güc" statusunu itirməyəcək, lakin Azərbaycanın konstruktiv mövqe sərgiləyərək prosesin həllinə töhfə verəcəyi ehtimal olunur. Burada əsas sual güzəştlərin hansı qarşılıqla ediləcəyidir.

10 noyabr Bəyanatında Zəngəzur yoluna nəzarətin Rusiyaya verilməsi nəzərdə tutulurdu, lakin Azərbaycan buna qarşı çıxır. Buna görə də Bakı alternativ kommunikasiya marşrutları qurmağa çalışır və Moskva ilə olan pərdəarxası gərginliklərdən biri də məhz budur".

Politoloq Bakı mövqeyini "Kalininqrad modeli" kimi xarakterizə edir – yəni, Azərbaycan nəinki Rusiyanın, heç bir digər gücün dəhliz üzərində birbaşa nəzarətini istəmir. Bu səbəbdən ABŞ-ın nəzarət təklifini qəbul etməyə bilər:

"Azərbaycan ABŞ və Qərblə əməkdaşlıq etsə də, siyasi məsələlərdə fikir ayrılıqları mövcuddur. Xüsusilə, Ermənistanla sərhəddə Avropa İttifaqının müşahidə missiyasının fəaliyyətindən narazı olan Bakı, Zəngəzurda ABŞ şirkəti və ya strukturunun nəzarətini qəbul etməsi inandırıcı görünmür. Digər tərəfdən, Azərbaycan Kremlin narazılığı fonunda bu məsələni əlavə gərginlik mənbəyinə çevirmək istəmir.

Yekun olaraq, danışıqlar yalnız sülh müqaviləsi ətrafında aparıla bilər. Əgər dəhlizlə bağlı təkliflər Bakının mövqeyinə uyğun gəlməzsə, bu məsələ diplomatik yollarla sülh sazişinin imzalanmasından sonrakı dövrə təxirə salına bilər".

Telegramda izləyin