"Türkiyə və Azərbaycan Zəngəzur dəhlizinə ilk növbədə Naxçıvanın blokadadan çıxarılması rakursundan yanaşırlar" - Politoloq

Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Azərbaycandan qayıdarkən təyyarədə jurnalistlərə açıqlamasında bildirib ki, Zəngəzur dəhlizi Azərbaycan üçün Naxçıvanla quru əlaqəsi olmaqla yanaşı, həm də Türkiyə üzərindən türk dünyasına uzanan yeni inteqrasiya xəttidir.

Mövzu ilə bağlı politoloq Elşən Manafov BiG.AZ-a bildirib ki, Türkiyə və Azərbaycan dəhliz və onunla bağlı məsələlərə ilk növbədə Naxçıvanın blokadadan çıxarılması,onunla dəhlizdən keçməklə quru əlaqəsinin bərpa edilməsi,habelə Mərkəzi Asiyanın türk dilli dövlətləri ilə inteqrasiyasiya əlaqələrinin genişləndirilməsi rakursundan yanaşırlar:

"Zəngəzur dəhlizi və onun ətrafında nəqliyyat kommunikasiya,loqistika problemlərinin həlli ilə bağlı məsələlər regionun tranzit rolunu və əhəmiyyətini artıra biləcəyindən bu gün kifayət qədər geosiyasi məzmun və mahiyyət təşkil edən qlobal peoblemdir. Onun realizə olunmasına region və dünya birliyi tərəfindən böyük maraq olduğundan dəhliz ətrafında məsələlər geosiyasi qarşıdurmanın güclənməsinə səbəb olur. Səbəb isə bəllidir,dəhliz regionda geosiyasi nüfuz dairəsi uğrunda gedən mübarizənin ayrılmaz tərkib hissəsinə çevrilib.
Dəhlizə maraq Azərbaycanın Ermənistanla müharibədə əldə etdiyi qələbədən sonra yenidən artıb. Bu qələbə regionda yeni geosiyasi konfiqurasiyanın formalaşmasına gətirib çıxarıb.
Türkiyə və Azərbaycan dəhliz və onunla bağlı məsələlərə ilk növbədə Naxçıvanın blokadadan çıxarılması,onunla dəhlizdən keçməklə quru əlaqəsinin bərpa edilməsi,habelə Mərkəzi Asiyanın türk dilli dövlətləri ilə inteqrasiyasiya əlaqələrinin genişləndirilməsi rakursundan yanaşırlar.Hesablamalara görə dəhlizin istifadəyə verilməsi Azərbaycanın ixracat imkanlarının 710 milyon dollara qədər artırılmasına ,habelə Naxçıvanla əlaqə bu illər ərzində hava məkanı vasitəsilə aparıldığından 10 milyon dollar qənatə gətirib çıxarmasına səbəb ola bilər.
Azərbaycanın 1-ci Qarabağ müharibəsində məğlubiyyətindən sonra Türkiyənin sabiq prezidenti Turqut Ozal,habelə xarici işlər naziri H.Çetin dəhliz vasitəsilə Mərkəzi Asiyanın türk qövmünə çıxmaq üçün amerikalı diplomat Pol Qoblun ərazi mübadiləsi layihəsini müdafiə edirdilər. Yəni Dağlıq Qarabağ üzərində Azərbaycan Ermənistanın hakimiyyətini qəbul edir,bunun müqabilində isə dəhliz vasitəsilə Naxçıvan Azərbaycanla birləşir və anklav durumundan çıxır.Lakin Azərbaycanın ərazi bütövlüyü üçün böyük təhlükə təşkil edəcək bu məkrli planın reallaşmasının qarşısını ulu öndər Heydər Əliyev özunə məxsus diplomatik bacarıq və siyasi uzaqgörənliklə almış oldu.
Bu gün dəhliz ətrafında danışıqlar Azərbaycan və Türkiyə ilə yanaşı Rusiya və İranın,qərbdə qlobalist dairələrlə bağlı siyasi elitaların,habelə rəsmi Pekinin də diqqət mərkəzindədir.
Regionda birinci Qarabağ müharibəsi nəticəsində qapadılmış nəqliyyat kommunikasiya xətlərinin açılması Azərbaycanın tələbi və Rusiyanın dəstəyi ilə 2020-ci ilin Moskva razılaşmasında bir daha gündəmə gəlmişdir.Həmin razılaşmanın 9-cu müddəasına uyğun olaraq dəhliz istifadəyə verildikdən sonra orada yükdaşınmalara Rusiya Federasiyasının sərhəd bölmələri nəzarət etməlidir,lakin Qərblə bağlı olan Ermənistan iqtidarı məhz bu məsələnin reallaşmasının qarşıaını almaq üçün dəhliz ətrafındakı danışıqları ləngidir və bu zaman Qərbin Orta dəhlizlə bağlı maraqlarından çıxış edir.Qərb Rusiyanı,o cümlədən bir kəmər,bir yol layihəsi ilə çıxış edən Çinin dəhlizdə üstün mövqelərə malik olmasına yol vermək istəmir.
Dəhlizin istifadəyə verilməsi Azərbaycanın qaz ixracat imkanlarının artmasına şərait yaratmış olacaq. İran bunun rəsmən əleyhinə olmasa da, dəhlizin Ermənistanın Sunik vilayətinin ərazisindən keçməsi,habelə İranın Ermənistanla mövcud sərhədlərinin dəyişdirilə biləcəyi ilə bağlı məqamları qabardaraq məlum layihənin realizə olunmasına mane olmaq istəyir. Dəhlizin istifadəyə veriləcəyi halda İran öz ərazisi ilə Azərbaycanın keçirdiyi malların ixracatından,habelə qaz ixracatından gəlirlərinin 30%aşağı düşəcəyindən ehtiyat edir. Odur ki,Türkiyə prezidenti bu xüsusda İrana müraciət edib,ondan dəhlizlə bağlı Ankara və Bakının təşəbbüslərinin müdafiə edilməsini xahiş edir.Türkiyə və Azərbaycan arasında 2023-cü ilin 15 iyun Ankara bəyannaməsi imzalandıqdan sonra rəsmi Ankaranın bu layihə ətrafında diplomatik və işgüzar fəallığı daha da artıb.Rusiya isə dəhliz ətrafındakı danışıqlarda 2020-ci ilin Moskva razılaşmasının şərtlərini müdafiə edir.
Dəhlizin reallaşmasına qlobalist dairələrlə bağlı Avropa siyasi elitalarının fəallığı isə səngimir.Makron Fransasının bu günlərdə Gorusda konsulluğun açılması ilə bağlı Paşinyan hökuməti ilə əldə etdiyi razılıq bunu təsdiq edir".

Telegramda izləyin