Tarixi dəyişdirən il: bəşəriyyət dünyanın sonunun gəldiyini düşünüb xaosa necə qərq oldu

Tarixi dəyişdirən il: bəşəriyyət dünyanın sonunun gəldiyini düşünüb xaosa necə qərq olduDünya əvvəllər də fəlakətli iqlim dəyişikliyi ilə üzləşib, lakin bəziləri dövrün sonu ilə müqayisə oluna biləcək təsirə malik olub.

Bəşər tarixinin ən qaranlıq dövrlərindən biri eramızın 536-cı ili olub, səmanın qaraldığı, məhsulların məhv olduğu və sivilizasiyaların əsrlər boyu hiss edilən böhrana məruz qaldığı bir dövrdür.

Lent.az bildirir ki, amerikalı təkamülçü bioloq Skott Trevers "Forbes" üçün yazdığı məqalədə Roma və Çin imperiyalarının yazılı mənbələrində iz qoymuş bu sirli hadisənin səbəb və nəticələrini təhlil edir. Müasirlər həmin ili günəşsiz bir dövr kimi təsvir ediblər: gündüzlər səma qalın boz təbəqə ilə örtülüb, hətta yayda qar yağıb, soyuq və məhsul çatışmazlığı geniş əraziləri bürüyüb. Roma salnamələrində "çörəksiz illər"dən, Çin salnamələrində isə "qeyri-adi qış şaxtalarından" bəhs edilir.

Müasir araşdırmalar göstərir ki, bu, mifik "dünyanın sonu" deyil, güclü vulkan püskürməsinin nəticəsidir. Qrenlandiya və Antarktidadan gələn buz nüvələrinin təhlili atmosferə qlobal emissiyaları göstərən sulfat konsentrasiyasında kəskin sıçrayış tapıb. Bununla belə, elm adamları hələ də fəlakətin dəqiq yerini müəyyən edə bilməyiblər, İslandiyadan Alyaskaya qədər.

Ancaq ən pis şey ondan sonra olub. 539 və ya 540-cı illərdə daha bir güclü püskürmə bu dəfə İlopanqo vulkanından (indiki Salvador ərazisində) baş verib. O, iqlim böhranının təsirlərini daha da gücləndirib, planetin temperaturunun daha da aşağı düşməsinə səbəb olub, nəticədə 2°C-lik kəskin soyuma baş verib. Bu, təbii bioloji ritmləri pozan qlobal sistem üçün böyük dəyişiklikdir.

Ekoloji zəncirvari reaksiya

Püskürmələr günəş işığına maneə törədən, fotosintezi yavaşlatan qalın bir kül örtüyü buraxıb. Məhsullar məhv olub və ekosistemlər dağılmağa başlayıb. Problemlər kənd təsərrüfatından çox-çox kənara çıxır - hətta vəhşi təbiət də əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalıb.

Treversin yazdığı kimi, tanış olan qida məhsullarının yoxa çıxması böcəklərin sayının azalmasına və quşların miqrasiya yollarının pozulmasına səbəb olub. Məməlilər qida çatışmazlığından əziyyət çəkiblər, bu da yırtıcıları ov axtarmaq üçün insan məskənlərinə gəlməyə məcbur edib. İrlandiya salnaməçiləri üç il ardıcıl olaraq çörəksiz qaldıqlarını və Avropada mal-qaranın yorğunluqdan öldüyünü qeyd ediblər.

Lakin ən dağıdıcı nəticə təkcə iqlim böhranı deyil, ondan sonra gələnlər olub.

Tarixi dəyişən pandemiya

541-ci ildə, ilk iqlim fəlakətlərindən cəmi bir neçə il sonra Bizansda Yustinian vəbası başlayıb. 100 milyona qədər insanın ölümünə səbəb olan xəstəlik dəhşətli sürətlə yayılaraq şəhərləri və bütöv rayonları məhv edib. Qlobal soyutma nəticəsində ekosistemlərdə baş verən dəyişikliklərin vəba xəstəliyinin əsas daşıyıcıları olan gəmirici populyasiyasının artmasına səbəb olduğu nəzəriyyəsi var.

Trevers qeyd edir ki, bu fəlakətlərin nəticələri o qədər geniş miqyaslı olub ki, hətta dünyanın siyasi xəritəsinə də təsir edib. Dövlətlər tənəzzülə uğrayıb, iqtisadiyyatlar dağılıb, miqrasiya nümunələri dəyişib və sosial strukturlar dramatik dəyişikliklərə məruz qalıb.

Ancaq tarix göstərib ki, fəlakətlər heç də həmişə sivilizasiyanın sonu demək deyil. Bəzi cəmiyyətlərin zəiflədiyi yerlərdə digərləri uyğunlaşmağın və onların yerini tutmağın yollarını tapıblar. Bu dövr təkcə iqlim böhranını qeyd etməyib - bu, bəşər tarixində dönüş nöqtəsi olub və bizə öyrəşdiyimiz dünyanın nə qədər kövrək ola biləcəyini xatırladıb.


BiG.Az
Telegramda izləyin
Maraqlı   Baxılıb: 262   Tarix: 16 mart 2025  

Şikayətiniz varsa Whatsapp: 051 7028255

Facebookda Paylaş

Oxşar xəbərlər

.

Cənazə mərasiminə açıq geyimdə getdi - Cəsədə yaxınlaşıb... / FOTO

Sosial mediada yayılan görüntülər müzakirələrə yol açıb. Reddit portalında paylaşılan məlumata görə, qız babasının cənazə mərasiminə açıq geyimdə qatılıb. Qohumların etirazlarına baxmayaraq, qız paltarını dəyişməyib. O cəsədə yaxınlaşıb və bildirib ki, babası sağ olub onu bu göyümdə görsəydi etiraz etməzdi

12.09.2021 2549
.

Aygün Kazımovanı arxada qoydu, 31 yaşında Amerikada güllələndi – Azərbaycanlı müğənninin faciəvi həyatı

Sevil Maqsud qızı Hacıyeva 3 oktyabr 1968-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. Gənc yaşlarından etibarən musiqi fəaliyyətinə başlayan Sevilin qısa zaman ərzində istedadı kəşf edilir və müxtəlif musiqi tədbirlərində çıxış etməyə başlayır. Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının fortepiano şöbəsində təhsi

12.09.2021 3724
.

Prokuror küçədə çılpaq vəziyyətdə gəzdi: Sakinlər polisə şikayət etdi - FOTO

Polşanın cənub-şərqində yerləşən Svidnitsa şəhərində prokuror küçədə çılpaq vəziyyətdə gəzib. Ətrafdakı insanların çəkdiyi fotolarda çılpaq vəziyyətdə olan kişinin əlində dörd pivə butulkası ilə ərzaq mağazalarını gəzdiyi əks olunub. Digər görüntülərdə prokurorun tamamilə çılpaq bir vəziyyətdə küçələr

12.09.2021 1423
.

İnsanın ömrünü 50 il uzatmaq mümkün olacaq? - Yapon təcrübələri əsasında YENİ TEXNOLOGİYA

Dünyanın ən varlı adamı, Amazon -un qurucusu "Jeff Bezos", ölümsüzlüyə qədər qocalma ilə mübarizə texnologiyaları yaradan "Altos Labs" startapının sərmayəçisi olub. Bu barədə "MIT Tech Review" məlumat yayıb. Şirkət yaşlanma prosesini öyrənir və qocalmanı məğlub etmək üçü

11.09.2021 2356
.

On ildən sonra övladı doğuldu, tearda baş verənlər ölümünə səbəb oldu - Arzusu ürəyində qalan Xalq artistimiz

BİG.AZ -a istinadən Xalq artisti İlham Əsgərov haqqında maraqlı faktları təqdim edir. İlham Təvəkkül oğlu Əsgərov 16 iyul 1958-ci ildə Masallı rayonunun Xançobançı kəndində anadan olub. Hələ uşaqlıq illərindən teatra həvəs göstərib. Məktəb illərində ilk dəfə səhnəyə 9-cu sinifdə çıxıb. O, Abbas Səhəti

11.09.2021 2055
.

İtkin düşən 10 yaşlı qız pedofilin evində tapıdı - VİDEO

Rusiyanın Sankt-Peterburq şəhərində polis on yaşlı qızı pedofildən xilas edib. -a istinadən xəbər verir ki, məlumata görə, sentyabrın 9 -da axşam saatlarında məktəbli qızın atası Leninqrad vilayətinin polisə müraciət edərək, qızının dərsdən sonra evə qayıtmadığını bildirib. Polis itkin düşən məktəblini

13.09.2021 2197
.

Rusiyada məktəb dərsliyində porno sayta istinad tapılıb – FOTO

Rusiyada orta məktəb dərsliyində porno saytına aparan istinad tapılıb. -a istinadən xəbər verir ki, yayılan məlumatlara görə, neqativ hal altıncı sinif ingilis dili üzrə test tapşırıqları toplusunda üzə çıxarılıb. Həmçinin, eyni səhifədə porno aktrisasının vizit kartı da əks olunub. Müvafiq qurumları

14.09.2021 2022
.

Bakıda dördəm doğulub - VİDEO

Bakıda dördəm doğulub. -ın xəbərinə görə, uşaqlardan 3-ü oğlan 1140 qr., 1350 qr., 1230 qr, biri qızdır 1120 qr. Zaqatala rayon sakinləri olan 30 yaşlı Ülviyyə Sofiyeva və 32 yaşlı Huseynbala Sofiyevin ailəsində dünyaya gələn uşaqlar onların ilk övladlarıdır. Qeysəriyyə əməliyyatı ilə doğulan uşaqları

15.09.2021 942
.

Kolbasa, kabab və burger - Gündə 25 qram yesəniz...

Britaniyada Leeds Universiteti tərəfindən aparılmış bir araşdırma hər gün emal olunmuş ət yeyən insanlarda demensiya (ağıl zəifləməsi) riskinin 44 faiz arta biləcəyini göstərib. -a istinadən bildirir ki, araşdırmada kolbasa, kabab və burger kimi qidaların orta və daha yuxarı yaşlarda beyin sağlamlığın

14.09.2021 1495
.

TOP MP3