Qoyun ətinin FAYDALI və ZƏRƏRLİ xüsusiyyətləri

Qoyun ətinin FAYDALI və ZƏRƏRLİ xüsusiyyətləriAzərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin (AQTA) "AQTA maarifləndirir" rubrikası davam edir. Rubrika çərçivəsində AQTA və Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun (AQTİ) mütəxəssisləri tərəfindən hazırlanan maarifləndirici materiallar, sağlam qidalanma ilə bağlı tövsiyələr, ölkədə qida təhlükəsizliyinin təmin olunması ilə bağlı zəruri məlumatlar oxucuların diqqətinə çatdırılır.

Agentlikdən BiG.AZ-a verilən məlumata görə, AQTİ-nin Heyvan sağlamlığı şöbəsinin mütəxəssisləri Q.Cəlladov və K.Əliyevanın hazırladığı budəfəki maarifləndirici mövzusu ekoloji təmiz, keyfiyyətli və asan həzm olunan qoyun əti haqqındadır.

Azərbaycanda qoyun əti digər ölkələrlə müqayisədə daha çox istehlak olunur. Qoyun ətinin tərkibi heyvanın cinsi, yaşı, cinsiyyəti, qidalanması, bəslənməsi, həmçinin stres amilləri ilə əlaqədar olaraq dəyişir. Kimyəvi tərkibinə görə qoyun əti zülallar, yağlar, ekstraktiv və mineral maddələr, fermentlər, vitaminlər, karbohidratlar, su və digər qida maddələrindən ibarətdir. Qida əhəmiyyətinə görə quzu əti daha keyfiyyətli və diyetik sayılır. Qoyun ətinin enerji dəyəri 190-300 kkal/100 qr intervalında dəyişir.

Qoyun ətinin əzələ toxumasında birləşdirici toxuma zülalları (kollagen, elastin, mutsin, mukoidlər və b.) istisna olmaqla, zəngin və yüksək bioloji dəyərə malik zülal kompleksi cəmləşir. Bu sıraya miogen, mioqlobin, qlobin, mioalbumin, miozin, aktin, aktomiozin, troponin, tropomiozintitin, desmolin və digərlərini şamil etmək olar. Miogen əzələ zülallarının 20-30 %-ni təşkil edir və digər zülallardan fərqli olaraq, ət qaynadılarkən asanlıqla bulyonun tərkibinə keçərək səthində köpük şəklində toplanır. Mioqlobin intensiv işləyən əzələlərdə daha çoxdur. Əzələ toxumasının rənginin qırmızı çalarlı olması mioqlobinin miqdarından asılıdır. Yaşlı heyvanlara nisbətən quzuların əzələ toxumasının tərkibində mioqlobin az olduğundan ətinin rəngi də solğun-çəhrayıya çalır. Miozin əzələ toxuması zülallarının 35 %-ni təşkil edir və bir hissəsi aktinlə birləşərək tərkibində əvəzolunmaz amin turşuları ehtiva edən aktomiozin kompleksinə çevrilir. Ümumiyyətlə, qoyun ətinin tərkibindəki ümumi zülalların çox hissəsi sadə zülal fraksiyalarından təşkil olunmuşdur. Bu da onun digər ət növləri ilə müqayisədə dadlı və şirəli olmasını şərtləndirir. Həmçinin zülalların aminturşu spektrində demək olar ki, bütün amin turşuları balanslaşmış şəkildə iştirak edir. Qoyun ətinin tərkibində qliko-, lipo-, nukleo-, fosfoproteidlər və digər mürəkkəb zülallar da mövcuddur. Həmçinin tərkibindəki kreatinin metabolizmi ilə əlaqədar spesifik dad və qoxuya malik olması da qoyun ətinin xarakterik xüsusiyyətlərindən biridir.

Qoyun ətinin tərkibindəki ekstraktiv maddələr də xüsusi əhəmiyyəti ilə seçilir. Belə ki, azotlu ekstraktiv maddələr (kreatin, kreatinin, qlutation, karnozin, amin turşuları, purin və pirimidin əsasları və b.) ətin orqanoleptik xüsusiyyətlərini (konsistensiyası, dadı, qoxusu və s.), azotsuz ekstraktiv maddələr isə (qlikogen, dekstrinlər, qlükoza, süd turşusu, piroüzüm turşusu və b.) onun yetişmə prosesini tənzimləyir. Qoyun ətində qlikogenin miqdarı az (0,8 %) olsa da, heyvan kəsildikdən sonra onun süd turşusuna parçalanması ilə ətin pH göstəricisi turşuluğa doğru (pH<7,0) dəyişərək ətin yetişməsini sürətləndirir. Bu zaman yaranan turş mühit mikroorqanizmlərin inkişafı üçün əlverişsiz olduğundan ətin tez xarab olmasının qarşısı alınır.

Əzələ toxumasında lipidlərin (yağların) tərkibi heyvanın cinsi, yaşı, yemlənməsi və bəslənməsindən asılı olaraq dəyişir. Əzələ toxumasındakı yağların tərkibində mono-, di- və triasilqliserinlər, sərbəst yağ turşuları, sterinlər, fosfolipidlər, quyruqda toplanan yağların tərkibində isə doymuş ali yağ turşuları (stearin, palmitin, miristin və s.) ilə zəngin triasilqliserinlər (neytral yağlar) üstünlük təşkil edir. Nəzərə almaq lazımdır ki, mal ətinə nisbətən qoyun ətinin tərkibində zərərli xolesterolun miqdarı az, faydalı lesitinin miqdarı isə çoxdur. Məhz bu səbəbdən quzu əti həm də diyetikdir. El arasında qoyun ətinin "ağır" olması kimi fikir dolaşır. Bu da lipidlərin tərkibində doymuş ali yağ turşularının çox olması ilə əlaqədardır.

Qoyun ətinin tərkibi makro və mikroelementlər (Ca, P, Na, K, Cl, J, Zn, Co, Cu, Ni, Fe, Mn, Mo, F, S, Se və b.), vitaminlər (B1, B2, B3, B6, B12, A, K, E, D, biotin, fol turşusu və s.), həmçinin digər bioloji aktiv maddələrlə zəngindir. Buna görə də immun sistemi, ürək-damar sistemi və mərkəzi sinir sisteminin fəaliyyətinə stimullaşdırıcı təsir göstərir. Belə ki, tərkibində zülal və lesitinin çox olması ilə yanaşı, karbohidrat və xolesterolun az olması səbəbindən yağsız qoyun əti (adətən cavan heyvan nəzərdə tutulur) orqanizm tərəfindən asan mənimsənilir və diabet xəstələri üçün faydalıdır. Dəmir elementi və B12 vitamini ilə zəngin olduğundan, xüsusən də dəmir defisitli anemiya zamanı istehlakı tövsiyə edilir. Tərkibində olan B qrup vitaminləri isə mərkəzi sinir sisteminin funksiyasını tənzimləyir. Ətin tərkibində zərərli xolesterolun miqdarının az olması ürək-damar sisteminin fəaliyyətini nizamlayır və aterosklerozun qarşısını alır. Tərkibində fol turşusu çox olduğundan hamiləlik dövründə dölün inkişafına müsbət təsir edir. Mütəmadi istehlak olunan qoyun əti müxtəlif biokimyəvi prosesləri sürətləndirməklə, orqanizmin müdafiə sistemini səfərbər edir.

Qoyun ətinin faydalı xüsusiyyətləri ilə yanaşı, zərərli təsirləri də vardır. Belə ki, yağlı qoyun ətində doymuş yağ turşuları çox olduğundan hipertoniya və mədə-bağırsaq xəstəlikləri zamanı istehlakı tövsiyə edilmir. Tərkibində çox olan purin əsaslarının sidik turşusuna çevrilməsi səbəbindən oynaq, böyrək və öd kisəsi disfunksiyasından (artrit, nefrit, podaqra, xolesistit və s.) əziyyət çəkən xəstələr üçün bu növ ətin istehlakı zərərlidir.

Digər ət növləri kimi qoyun əti də sanitar-gigiyenik qaydalara uyğun tədarük və istehlak edilmədiyi təqdirdə bir sıra virus, mikroorqanizm və parazit mənşəli təhlükəli zoonoz xəstəliklərin və qida toksikoinfeksiyalarının mənbəyi ola bilər. Odur ki, müvafiq müşayiətedici baytarlıq sənədləri olmayan qoyunların kəsiminə yol verilməməlidir. Həmçinin ətin satışı sanitar-gigiyenik tələblər çərçivəsində həyata keçirilməlidir.


BiG.Az
Telegramda izləyin
Sağlamlıq   Baxılıb: 1074   Tarix: 21 iyul 2021  

Şikayətiniz varsa Whatsapp: 051 7028255

Facebookda Paylaş

Oxşar xəbərlər

.

Botoksdan zəhərlənmə necə baş verir? - VİDEO

Botoks etdirənlər, botulizmə yoluxub, canlarından ola bilərlər. Fevral ayı ərzində Kliniki Tibbi Mərkəzin Toksikologiya şöbəsinə zəhərlənmə səbəbilə 91 nəfər gətirilib. Qəbul edilən xəstələrdən 36 nəfər dərmandan, 22 nəfər sirkə turşusundan, 9-u spirtli içkidən, 3-ü botulizmdən zəhərlənən şəxslərdir

02.03.2025 557
.

Ağrı hissini nəyin artırdığı ortaya çıxdı

Ağrı hissi çox vaxt onun gözlənilməzliyindən asılıdır. -ın verdiyi məlumata görə, bu barədə Yaponiyanın Tsukuba Universitetinin alimlərinin apardıqları tədqiqatdan məlum olub. Araşdırmanın nəticələri "Cognition" elmi jurnalında dərc olunub. Təcrübə zamanı iştirakçılara termal ağrı verilib

23.02.2025 560
.

Hamiləlikdə ürəkbulanmalar niyə baş verir?

Hamiləlikdə ürəkbulanma əsasən hormonal dəyişikliklər nəticəsində baş verir. xəbər verir ki, xüsusilə, hCG (insan xorionik qonadotropini) hormonu səviyyəsinin sürətlə artması əsas səbəblərdən biridir. Bu hormon dölün inkişafını dəstəkləyir və ilk trimestrdə yüksək səviyyədə olur, bu da ürəkbulanman

24.02.2025 946
.

Hər gün yumurta yesəniz nə olar? - YENİ ARAŞDIRMA

Sağlam qidalanmanın pərəstişkarları fiziki vəziyyətin qorunmasına gəldikdə ilk ağıllarına yumurta gəlir. Bu məhsul həqiqətən çoxlu faydalı xüsusiyyətlərə malikdir və elmi araşdırmaların mövzusu olmaqda davam edir. -ın məlumatına görə, bu yaxınlarda aparılan bir araşdırma sübut edib ki, yumurtanın müntəzə

08.03.2025 619
.

Kivinin faydaları nələrdir?

"Kivinin tərkibindəki mikroelementlər orqanizmdən lazımsız maddələri xaric edir". Ölkə.az "İzvestiya"ya istinadla xəbər verir ki, bu sözləri rusiyalı diyetoloq Andrey Bobrovski deyib. Onun sözlərinə görə, kivi ən yaxşı halda çiy formada yeyilməlidir, çünki bu zaman tərkibindəki vitaminlə

05.03.2025 970
.

Ağrıkəsicilər niyə bəzən kömək etmir? - Mütəxəssislər cavab verirlər

Ağrıkəsici dərmanlar ağrı və əzabları yüngülləşdirmək üçün nəzərdə tutulub, lakin bəzən onlar istənilən effekti verməyə bilər. -ın "İzvestiya"ya istinadla verdiyi məlumata görə, rusiyalı terapevt Olqa Çistik və əczaçı Dmitri Qurov ağrıkəsicilərin səmərəsizliyinin səbəbləri haqqında danışıblar

16.02.2025 631
.

Ürək xəstələri bu hərəkətləri etməməlidirlər! - XƏBƏRDARLIQ

"Ürək-damar xəstəliklərindən əziyyət çəkən insanlar üçün fiziki aktivlik zamanı ən vacib məqam həddindən artıq yorğunluğa yol verməməkdir". Ölkə.az xəbər verir ki, bu sözləri rusiyalı həkim Svetlana Semyonova deyib. "Qaçış, uzunluğa və hündürlüyə tullanma, ağırlıq qaldırma kimi sürət v

25.02.2025 1173
.

Qocalmaq istəməyənlər bu giləmeyvədən YESİNLƏR

"Qaragilənin tərkibindəki antioksidantlar orqanizmin qocalma prosesinin öhdəsindən gəlməyə kömək edir, onu ləngidir. Bunu Rusiyalı dietoloq Qalina Volkova deyib. Həkimin sözlərinə görə, qaragilə yemək həm də bir çox xroniki xəstəliklərin riskini azaldır və ürək-damar sistemi, həzm sistemi və sini

23.02.2025 772
.

Boğazın qıcıqlanması, burun axması - Yaz allergiyasından necə xilas olmaq olar?

Yaz allergiyası əsasən bahar aylarında, havada tozcuqların (polenlərin) artması ilə ortaya çıxan allergik reaksiyadır. Bu allergiya allergik rinit və ya mövsümi allergiya kimi də tanınır. xəbər verir ki, əsas səbəbi ağacların, otların və çiçəklərin tozcuqlarının nəfəs yollarına düşməsi və immun sistemini

07.03.2025 713
.

TOP MP3