Dünyada ağcaqanadsız tək ÖLKƏ

İslandiya dünyada ağcaqanadların olmadığı nadir ölkələrdən biri olaraq qalır. Alimlər bunu sərt və qeyri-sabit iqlimlə izah edirlər ki, bu da sürfələrin, eləcə də yumurtaların yaşamasını mümkünsüz edir. Lakin qlobal istiləşmə bu unikal xüsusiyyətə təhlükə yarada bilər.

Ağcaqanadlar planetin hər bir guşəsində yayın ayrılmaz hissəsidir. Lakin İslandiya bu qan soran həşəratların tamamilə olmaması ilə öyünə bilər. Norveç, Şotlandiya və hətta Qrenlandiya kimi qonşu ölkələr müxtəlif növ ağcaqanadlarla zəngin olsa da, İslandiya istisna olaraq qalır. Oxşar vəziyyət yalnız Antarktidada müşahidə olunur, lakin bu, ölkə deyil, qitədir.

Alimlər bu fenomenə bir neçə izah təklif edirlər. Əvvəlcə hipoteza irəli sürülmüşdü ki, ağcaqanadlar sadəcə yüzlərlə mil okeanla əhatə olunmuş təcrid olunmuş adaya çata bilməyiblər. Lakin bu fərziyyələr tənqidə davam gətirmir: həşəratlar çox vaxt təyyarələrlə daşınır. İslandiya Universitetindən limnoloq Gisli Mar Gislason hətta şəxsi olaraq Qrenlandiyadan uçuş zamanı təyyarə göyərtəsində ağcaqanad qeydə alıb. Deməli, məsələ onların adaya düşməsində deyil, daimi populyasiyalar formalaşdıra bilməməsindədir.

Səbəb uyğun su hövzələrinin çatışmazlığında da deyil: İslandiyada sürfələrin inkişafı üçün kifayət qədər göllər və bataqlıqlar var. Ən mümkün səbəb iqlimdir. Ağcaqanadın həyat dövrü dörd mərhələdən ibarətdir: yumurta, sürfə, pup və yetkin fərd, burada sürfələrə donmamış su lazımdır.

İslandiyada qışlar tez-tez donma və ərimə dövrləri ilə xarakterizə olunur: su hövzələri gah buzla örtülür, gah da açılır, bu da yumurtaları və sürfələri yetkin həşərata çevrilmədən məhv edir. Geotermal hovuzlar isə donmur, lakin çox yüksək temperatur və sürfələrin inkişafı üçün yararsız kimyəvi tərkibə malikdir.

Bununla belə, İslandiyanın unikal statusu qlobal istiləşmə səbəbindən təhlükə altına düşə bilər. Daha isti yaz və payız fəsilləri daha uzun sabit, donmayan su dövrləri yarada bilər ki, bu da ağcaqanadların adada məskunlaşmasına imkan verər. Oxşar vəziyyət artıq Havay adalarında baş vermişdi: arxipelaqda 1826-cı ilə qədər ağcaqanad yox idi, lakin onlar təsadüfən gəmilərlə gətirildikdən sonra sürətlə çoxaldılar.

Eyni zamanda, Aedes cinsindən olan ağcaqanadların daşıdığı dengue və ya çikungunya kimi təhlükəli xəstəliklərin yayılma riski aşağı olaraq qalır. Bu növlərin yaşaması üçün tropik və ya subtropik iqlim lazımdır. Modelləşdirmələr göstərir ki, hətta 2080-ci ilə qədər də Şimali Avropa əsasən dengue virusunun ötürülməsi üçün yararsız olaraq qalacaq.

Hələlik İslandiya özünü ağcaqanadsız ölkə kimi qoruyub saxlayır, lakin iqlim dəyişiklikləri bu unikal xüsusiyyəti dəyişə bilər. /lent.az

Telegramda izləyin