Stadiona icazəsiz daxil olan azarkeşi hansı cəza gözləyir?

Futbol dünyasında azarkeşlərin emosional reaksiyaları bəzən oyun zamanı meydançaya icazəsiz daxil olmaları ilə nəticələnir.

Məsələn, 1966-cı ildə keçirilmiş Futbol Dünya Kuboku finalında meydançaya daxil olan bir azarkeşin sonradan futbol dünyasında məşhur bir hadisəyə çevrilməsi keçmiş nəslin xatirində indi də qalıbdır. 1982-ci ildə isə bir azarkeşin komandasına etiraz əlaməti olaraq meydançaya plakatla qaçması və bunun ictimaiyyət tərəfindən dəstəklənməsi uzun müddət medianın gündəmində qalmış maraqlı hadisələrdən biri olmuşdu.

Təbii ki, azarkeşlərin niyə belə davranışlara yol verməsinin bir sıra səbəbləri vardır. Bəzən şəxsi diqqət cəlb etmə arzusu olanlar sosial mediada populyarlıq qazanmaq üçün belə hərəkətlərə yol verirlər. Bəzən isə bunun səbəri azarkeşlərin komanda məhəbbəti və ya məğlubiyyətlərə sərt emosional reaksiya vermədi ilə bağlı ola bilir. Bəzən də bu hala yol verənlər meydançaya qaçmalarını zarafat və ya etiraz forması kimi etdiklərini deyirlər.

Nə səbəb olursa-olsun, bu xoşagəlməz etikadan kənar hərəkət, təkcə ictimai təhlükəsizlik və qayda-qanun baxımından ciddi problemlər yaratmır, həm də hüquqi məsuliyyətin tətbiqi ilə məsələsini meydana çıxarır.

İcazəsiz futbol meydançasına daxil omanın hüquqi məsuliyyətinə bir neçə aspektdən yanaşa bilərik:

Ölkə qanunvericiliyində nəzərdə tutularsa, tədbir təşkilatçısının qaydalarını pozaraq icazəsiz daxil olma hər şeydən əvvəl inzibati hüquq pozuntusu yarada bilər.

Stadiona icazəsiz daxil olan şəxs həyat və sağlamlıq əleyhinə (məsələn, ehtiyatsızlıqdan və ya qəsdən sağlamlığa zərər vurma və s.) eləcə də ictimai təhlükəsizlik əleyhinə (məsələn, xuliqanlıq və s.) hər hansı bir cinayət əməlinə yol verərsə, onsuz, cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə bilər.

Oyun meydançasına qanunsuz daxil olan şəxsin mülki məsuliyyəti də yarana bilər. Belə ki, o, kluba və ya təşkilatçıya vurulan maddi və mənəvi zərərlər vurarsa, ona qarşı mülki mühakimə icraatı qaydasında müvafiq məbləğdə kompensasiya ödəməsi barədə iddia qaldırıla bilər.

Bu pozuntu ilə bağlı tətbiq oluna bilən beynəlxalq sanksiyalar da vardır.

Dünya ölkələrinin təcrübəsində bu cür əməllərə yol vermiş şəxslərə tətbiq olunan sanksiyalar maraq doğurur. Məsələn, futbol həvəskarlarına yaxşı məlum olduğu kimi dünya futbolunun ən məşhur "meydança basqınçı"larından biri olan ispaniyalı azarkeş "Jimmy Jump" 2004-cü ildən etibarən müxtəlif beynəlxalq oyunlarda meydançaya daxil olmuş və simvolik hərəkətləri ilə tanınmışdı. Nəticədə ona qarşı müxtəlif ölkələrdə cərimələr və ömürlük stadion qadağaları tətbiq edilmişdir.

Ayrı-ayrı ölkələrdə bu cür hallara dair çoxsaylı nümunələr göstərmək olar. Məsələn, İngiltərədə 2022-ci ildə "Manchester City" azarkeşi oyun sonrası meydançaya qaçaraq "Aston Villa" qapıçısına hücum etmişdi. Bunun nəticəsində həmin azarkeşə altı ay azadlıqdan məhrumetmə cəzası təyin olunmuş və onun stadionlara girişi ömürlük qadağan edilmişdir.

ABŞ-da da oyunlar zamanı meydançaya daxil olan şəxslər adətən ciddi cərimələr və məhkəmə qərarları ilə üzləşirlər. Məsələn, ölkədə 2019-cu ildə "Seattle Sounders" azarkeşi oyun zamanı meydançaya qaçaraq komanda oyunçularından biri ilə şəkil çəkdirmək istəmiş, nəticədə o, bu hərəkətinə görə 10.000 dollarlıq cərimə və beş illik stadion yasağı ilə üzləşməli olmuşdur.

Qardaş Türkiyədə də futbol oyunları zamanı bu cür hallara tez-tez rast gəlinir və adətən azarkeşlər inzibati qaydalar çərçivəsində cəzalandırılır. Məsələn, 2014-cü ildə "Fenerbahçe" - "Beşiktaş" derbisi zamanı azarkeşlər kütləvi şəkildə meydançaya daxil olduqlarından kluba cərimə tətbiq edilmiş, icazəsiz daxil olan şəxslər isə stadiondan uzaqlaşdırılmışdır.

Azərbaycana gəldikdə, bu məsələ əsasən İnzibati Xətalar Məcəlləsi və Cinayət Məcəlləsi ilə tənzimlənir. Ictimai tədbirlərin təhlükəsizliyinə zərər vuranlar cərimə və ya qısa müddətli həbs cəzası ilə cəzalandırıla bilər.

Həyat və ya sağlamlığın, eləcə də ictimai təhlükəsizlik qaydalarının pozulması zamanı zərərçəkən şəxslərə zərər vurularsa, məsuliyyət daha ağır olur və təqsirkar şəxslərə cinayət işləri başlanıla bilər.

Az da olsa, ölkəmizdə də belə pozuntulara yol vermiş şəxslər olub. Məsələn, 2023-cü ildə bir azarkeş "Neftçi" oyununda meydançaya daxil olmuş və klub təhlükəsizliyinə maneə törətdiyi üçün 200 manat cərimə edilmişdi.

Ümumilikdə götürdükdə, oyun meydanına icazəsiz daxil olma hüquqi məsuliyyətlə yanaşı, ictimai təhlükəsizlik və idman təşkilatçılığı üçün də ciddi təhlükə yaradır. Bu problemlərin qarşısını almaq üçün təhlükəsizlik tədbirləri gücləndirilməli, hüquqi tənzimləmələr daha sərt şəkildə tətbiq edilməli, lazım gələrsə, azarkeşlər arasında maarifləndirmə işləri aparılmalıdır.

Meydançaya qanunsuz daxil olmağın qarşısını almaq üçün texnologiyanın son nailiyyətlərindən də faydalanırlar bilər.

Buna aşağıdakıları aid edə bilərik:

- Üz tanıma sistemləri: Azarkeşlərin şəxsiyyəylərinin müəyyən edilməsi və qadağa siyahılarının avtomatik yoxlanışı.

- Dronlardan istifadəsi: Təhlükəsizlik baxışını genişləndirmək və meydançaya daxil olan şəxsləri tez aşkar etmək.

- Smart bilet sistemləri: Meydana girişləri avtomatlaşdıraraq icazəsiz şəxslərin əvvəlcədən müəyyən olunması.

Düzdür, azarkeşlərin sevinc hislərini biruzə verməsi baxımından onların bəzən emosional davranması başadüşüləndir, lakin bu cür hallar belə hüquqi çərçivədə müəyyən olunmuş nizam-intizam qaydalarının pozulmasına əsas vermir.

Telegramda izləyin