Allergik xəstəliklər artmağa davam edəcək

-Allergiya nədir və neçə növü var var?
-Allergiya - immun sistemin adətən orqanizm tərəfindən normal qəbul olunmalı maddələrə hiperergik, yəni artmiş həssaslıq reaksiyasıdır. Bu, orqanizmin toxumalarının zədələnməsi ilə nəticələnir.

Allergiyaya səbəb olan maddələrə allergen deyilir. Bu maddələr bədənə müxtalif yollarla daxil ola bilirlər: tənəffüslə, qidayla, dəri örtükləri və selikli qişalardan. Daxil olma üsulundan və bu reaksiyaya cavab verəcək orqandan asılı olaraq, allergenlər orqanizmdə müxtəlif simptomlara səbəb ola bilirlər. Belə ki, tənəffüs orqanlarında allergenlər burunun selikli qişasında ödem, burun tutulması, çoxsaylı asqırma, burundan şəffaf ifrazatın əmələ gəlməsi, burunda qıcıqlanma, qaşınma hissi, təngnəfəslik, tutmaşəkilli öskürək, xırıltılı tənəffüs, boğulma hissi; gözlərdə - qaşınma, göz konyuktivasının qızarması, gözlərdə yad cisim hissiyatı; qulaqlarda - qaşınma, dolğunluq hissi; dəridə müxtəlif tipli qaşınma ilə müşahidə olan səpkilər, mədə-bağırsaq sistemi orqanlarında - qarında ağrı, ishal, qusma və s. kimi çoxsaylı simptomlara səbəb olurlar. Allergenlərə gəldikdə, bunlardan ən çox yayılanlar ev tozu gənəsi, bitki tozcuqları, kif göbələkləri, ev heyvanları allergenləri, qida maddələri, dərmanlar, böcək sancması və s. sadalamaq olar. Allergik xəstəliklərdən ən çox rastlanan - allergik rinit, bronxial astma, allergik konyuktivit, atopik dermatit, allergik övrə və s. xəstəlikləri sadalamaq olar.

- Allergik xəstəliklər daha çox hansı mövsümdə müşahidə edilir?
- Allergik xəstəliklərdən pollinozu qeyd etmək lazımdır ki, fəsilə bağlı olaraq, həssas insanlarda yaz-yay mövsümündə bitkilərin tozlanma dövründə yuxarıda sadalanan simptomlar əmələ gəlir. Bu xəstəlik özünü qeyd etdiyim kimi, zədələnən orqandan asılı olaraq, allergik rinit, yəni zökəm, allergik konyuktivit, atopik dermatit və ya bronxial astma tutmaları şəklində özünü biruzə verə bilər. Səbəb olan bitkilərin tozlanma müddətindən asılı olaraq, simptomlar yazın əvvəlindən payızın ortalarına qədər davam edə bilər.

- Allergik xəstəliklər daha çox hansı yaş kateqoriyasında yayılıb?
- Allergik xəstəliklər hər bir yaş qrupunda rastlana bilər. Allergik xəstəliklərin genetik faktorlar altında əmələ gəldiyini nəzərə alsaq, insan həyatının artıq ilk illərində bu xəstəliklərin başlanması aydın başa düşülür. Qeyd etmək lazımdır ki, uşaqlarda ən çox rastlanan xroniki xəstəliklər də elə allergik xəstəkilərdir. Lakin bu demək deyil ki, allergik xəstəliklər yalnız uşaqlıq vaxtında başlamalıdır. Müxtəlif faktorlar səbəbindən, öncə heç bir allergik xəstəliyi olmayan orta yaş qrupundan və hətta yaşlı bir insanda belə xəstəlik yarana bilər.

- Bu xəstəliklərin yaranma səbəbi nədir, hansı amillə bağlıdır?
- Allergik xəstəliklərin yaranma səbəblərinə gəldikdə, burada, əlbəttə ki, genetik faktorları qeyd etmək lazımdır. Allergik xəstəliklər onlara genetik meyilliyi olan insanlarda müxtəlif amillərin təsiri altında yaranır. Bu amillərdən allergenlə orqanizmin təması, müxtəlif mikrooorqanizm, parazitlər və onların toksinləri, ətraf mühitin təsiri, stress və s. kimiləri qeyd etmək olar.

- Son dövrlərdə allergik xəstəliklərlə bağlı müraciət edənlərin sayında artım müşahidə edilir?
- Allergik xəstəliklərə aid son illərin statistikasına nəzər salsaq, demək olar ki, müxtəlif mənbələrə əsasən, dünya əhalisinin 20 -50 % hər hansı bir allergik xəstəlikdən əziyyət çəkir. Dünya Allerqologiya Təşkilatının ( WAO) məlumatına əsasən, allergik xəstəliklər hər bir növbəti onillikdə artmağa davam edəcək. Bu artışın səbəbi iqlim dəyişikliyi, ətraf mühitdə yeni təbii və ən əsas, sintetik maddələrin əmələ gəlməsi, gigiyena standartlarının ciddiləşməsi və s. göstərilir.

- Allergik xəstəliklər vaxtında müalicə edilmədikdə və ya səhlənkar yanaşıldıqda sonradan ağır fəsadlara yol aça bilər? Və bu hansı formada özünü biruzə verə bilər?
- Allergik xəstəliklərin vaxtında diaqnostikası və müalicəsi olduqca vacibdir. Çünki allergik xəstəliklərdə allergenlə təmas müddəti nə qədər çox olarsa, simptomlar daha da şiddətli ola bilər. Buna allergik sensibilizasiya deyilir. Məsələn, hər hansı bir dərmana qarşı az saylı səpkilər formasında başlayan dərman allergiyası, həmin dərmanın təkrar olaraq dəfələrcə istifadəsi həyat üçün ciddi təhlükə yaradan və dərhal həkim müdaxiləsinə ehtiyacı olan vəziyyətə - anafilaktik şoka gətirib çıxara bilər. Və yaxud, hal hazırda allergik rinit və bronxial astma üçün "one airway, one desease", yəni "bir tənəffüs yolları, bir xəstəlik" şüarı daha çox səslənməkdədir. Buna sübut kimi, allergik rinit (zökəm) xəstələri vaxtında müalicə almadıqda, onların təxminən 30%-də gələcək illərdə artıq bronxial astma simptomlarının əmələ gəlməsi riski yüksəkdir.

- Daha çox hansı qida məhsulları allergiyaya yol aça bilər?
- Qida allergiyasına gəldikdə, burada iki tip allergik reaksiyanın olduğunu qeyd etmək lazımdır. Bunlardan birincisi sırf qida allergiyasıdır ki, əsasən süd, yumurta, balıq və dəniz məhsulları, fıstıq, fındıq, badam, qoz, buğda - FDA ( U.S. Food and Drug Administration) tərəfindən əsas qida allergenləri adlandırılan qida məhsullarıdır. İkinci qrup reaksiyalar qida dözümsüzlüyü reaksilalarıdır ki, hər hansı bir qida məhsulu və ən çox da tərkibində konservant və qatqı maddələri olan qida məhsulları səbəbindən yarana bilər.

- Allergiyaya meylli insanlara qidalanmada nə məsləhət görərdiniz?
- Allergiyaya meylliyi olan insanlara ümumiyyətlə tərkibində kimyəvi maddələr və konservantlar olmayan təbii qida məhsullarından istifadə etmələrini tövsiyə edirəm. Hal hazırda mövsümi allergiyadan əziyyət çəkən insanlara evdən çıxarkən günəş eynəklərindən istifadələrini, evə gəldikdə üzlərinin, bədənin açıq hissələrinin dərhal yuyulmasını, xüsusən küləkli havada mümkün olduğu qədər ev şəraitində qalmaqlarını tövsiyə etmək olar.