Qida məhsulu kimi qaraciyərin FAYDASI

Qida məhsulu kimi qaraciyərin FAYDASIQaraciyər insanların sağlamlığı üçün faydalı qida növü hesab edilir. İdmançıların qida rasionunda və diyetik qidalanmada xüsusi çəkisi olan qaraciyərdən (heyvan, quş və balıq qaraciyəri) müxtəlif növ qida məhsullarının (konserv, paştet, kolbasa və s.) istehsalında da istifadə edilir.

Bu barədə Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun Elmi-tədqiqat və risklərin qiymətləndirilməsi departamentinin Heyvan sağlamlığı şöbəsinin mütəxəssisləri Q. Cəlladov, Ş. Məmmədova, Ç. Süleymanova, S. Məmmədova, K. Əliyeva və F. Əlizadənin hazırladığı maarifləndirici materialda bəhs olunur.
Heyvan orqanizmində qaraciyər bir sıra həyati əhəmiyyətli funksiyalar (metabolik, depolayıcı, baryer, ekskretor, homeostatik və s.) yerinə yetirir. Baryer funksiyası sayəsində orqanizmə daxil olan toksiki maddələri filtrasiya edərək zərərsizləşdirdiyinə görə qaraciyərin istehlak üçün zərərli olduğu barədə düşünmək olar. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, qaraciyər heyvan orqanizminin "kimyəvi laboratoriyası" olmaqla, zərərli maddələrin filtrasiyası onun əsas funksiyalarından biridir. Digər tərəfdən yemlərin tərkibində kimyəvi mənşəli komponentlər çox olduğu və rasion balanslaşdırılmadığı halda qaraciyərdə stromanın destruksiyası ilə nəticələnən pozuntular baş verə bilər. Belə halda qaraciyərin orqanoleptik göstəricilərində dəyişikliklər (bərkimə, qeyri-bərabər rəng çaları və s.) nəzərə çarpır ki, bu da məhsulun istehlak üçün yararsız olmasına dəlalət edir. Ekoloji təmiz mühitdə yetişdirilən heyvanın qaraciyərinin xarici səthi hamar və nazik qabıqla örtülü, strukturu yumşaq və boş konsistensiyalı, rəngi tünd-qəhvəyi çalarlı olmaqla sağlam hesab edilir.

Qida əhəmiyyətinə görə qaraciyər insan sağlamlığı üçün vacib olan bir sıra bioloji aktiv maddələrin xəzinəsidir. Belə ki, cavan heyvanların qaraciyəri zülallar (albuminlər, qlobulinlər, ferroproteidlər, nukleoproteidlər, qlükoproteidlər və s.), yağlar, karbohidratlar (xüsusilə heparin), antioksidantlar (koenzim Q, vitamin E və s.), azotlu ekstraktiv maddələr (kreatin, purin, sidik cövhəri, xolin, metilquanidin və s.), azotsuz ekstraktiv maddələr (qlikogen, süd turşusu, inozit və s.), əvəzolunmaz aminturşuları (lizin, metionin, triptofan, histidin, leysin, izoleysin, valin və s.), vitaminlər (A, D, E, K, B1, B2, B6, B9, B12), biotin, fermentlər (proteaza, lipaza, dezaminaza, esteraza, nükleaza, amilaza, kreatinaza, katalaza, karotinaza və s.), həmçinin makro- və mikroelementlərlə (Fe, Ca, Mg, Na, K, P, Zn, Se, Cu, Y, F, Cl, Cr və s.) zəngin olub, enerji dəyəri 100-150 kkal/100 qr arasında dəyişir.

Qaraciyər zülalların miqdarına görə (17-18 faiz) ətdən geri qalmır. Xüsusilə onun tərkibində qan piqmentinin (hemoqlobin) sintezində fəal iştirak edən ferroproteidlər (ferritin) çox olduğundan anemiyalar zamanı istehlak edilməsi profilaktiki əhəmiyyət kəsb edir. Tərkibində yağların az (2-4 faiz), digər biokimyəvi komponentlərin isə optimal səviyyədə olması qaraciyərin insan orqanizmi tərəfindən asan mənimsənilməsini təmin edir. Qaraciyərin lipidləri doymuş və doymamış ali yağ turşularından ibarətdir və doymuş turşular nisbətən çoxluq təşkil edir. Həmçinin onun tərkibində digər lipid birləşmələrindən xolesterolun miqdarı da çoxdur. Qeyd edək ki, lipid birləşmələrinə daxil olan (karotinoidlər qrupu) və onkoloji xəstəliklərin müalicəsində istifadə edilən qiymətli və təbii bioloji aktiv maddə - skvalen ilk dəfə balıqların (akulaların) qaraciyərindən əldə olunub. Digər heyvanların qaraciyərində də bu birləşməyə az miqdarda rast gəlinir.

Tərkibindəki çeşidli biokimyəvi maddələr kompleksi qaraciyərin qida növü kimi insan sağlamlığı üçün bir sıra faydalı bioloji xüsusiyyətlərə malik olmasını təmin edir:

- tərkibində B12 vitamini və dəmir tərkibli ferritin çox olduğundan qanda hemoqlobinin sintezini gücləndirməklə anemiyaların qarşısının alınmasına müsbət təsir göstərir;

- heparinlə (antikoaqulyant) zəngin olduğuna görə qanın laxtalanma prosesinin tənzimlənməsində, o cümlədən ateroskleroz, trombozlar və digər damar problemlərinin qarşısının alınmasında faydalıdır;

- tərkibində azot əsaslı kreatin çox olduğuna görə orqanizmdə metabolizm proseslərinin sürətlənməsinə və fiziki yorğunluğun aradan qaldırılmasına müsbət təsir edir;

- fol turşusu (vitamin B9), C, D və A vitaminləri ilə zəngin olan qaraciyərin orqanizmdə immun sistemin möhkəmlənməsi, ana bətnində dölün normal inkişafı, osteoporozun profilaktikası və görmənin aktivləşməsində rolu böyükdür (A vitamini treska, putassu və digər balıqların qaraciyərində daha çoxdur);

- tərkibindəki K vitamini (K2 - menaxinon) qanın laxtalanma prosesini stimullaşdırır, həm də sümük toxumasının formalaşması prosesində kalsiumun mənimsənilməsini yaxşılaşdırır;

- koenzim – Q (ubixinon) ilə zəngin olduğuna görə orqanizmdə sərbəst radikalları neytrallaşdırır, E vitamininin antioksidant təsirini gücləndirir və hüceyrələrdə qocalma prosesinin qarşısını alır;

- azkalorili olmaqla yanaşı, malik olduğu mikroelement və vitamin kompleksi qaraciyərin diyetik qida növü kimi piylənmənin qarşısının alınması və artıq çəkinin azaldılmasında rolunu artırır.

Qeyd edək ki, tərkibində ekstraktiv maddələr (xüsusilə kreatin və purinlər) və xolesterol çox olduğundan qaraciyərin yaşlı insanlar tərəfindən çox istehlakı tövsiyə olunmur.

Qaraciyərin baytarlıq-sanitariya ekspertizasına cəlb olunub, müvafiq termiki təsirə məruz qaldıqdan sonra istehlak edilməsi məsləhət görülür. Nəzərə almaq lazımdır ki, bir çox zoonoz xəstəliklər zamanı heyvanın qaraciyərinə nüfuz edən xəstəlik amilləri (bakteriya, virus, helmint və s.) insan sağlamlığı üçün risklər yaradır. Xüsusilə zoonoz helmintozlar (fassiolyoz, exinokokkoz, dikroselioz və s.) zamanı helmintlərin sürfə və ya yetkin formalarının məhz qaraciyərdə lokalizasiya etməsi xəstəliyin insanlara yoluxması üçün təhlükə mənbəyi hesab olunur. Həmçinin təzə qaraciyər qanla zəngin orqan olduğundan mikroorqanizmlərin inkişafı üçün əlverişli mühit hesab edilir. Odur ki, qida təhlükəsizliyi baxımından istehlak məqsədilə bu məhsulun müvafiq temperatur rejimində ( 0 ÷ +4 dərəcə C temperaturda 1 gün, -1 ÷ +1 dərəcə C temperaturda 3 gün, -18 dərəcə C temperaturda 6 ay saxlana bilər) və mal qonşuluğu prinsipinə uyğun olaraq soyuducuda saxlanması tövsiyə edilir. Qeyd etmək lazımdır ki, dondurulmuş qaraciyərin defrostasiyası (təkrar dondurulması) yolverilməzdir.


BiG.Az Telegramda izləyin instagramda izləyin
Sağlamlıq   Baxılıb: 1123   Tarix: 03 iyul 2021  

Şikayətiniz varsa Whatsapp: 051 7028255

Facebookda Paylaş
Ustalar.az ustalar sayti

Oxşar xəbərlər

.

Boypik - Boy inkişafı üçün məcun

Çox vaxt valideynləri narahat edən faktorlardan biri də övladlarının boy inkişafının geri qalmasıdır. Həmyaşıdlarından nə qədər ölçü uzun və ya kiçik olması ilk baxışdan cəlb ediləcək məsələlərdəndir. İstər az yaşlı, istərsə də məktəbli və yeniyetmələrin boy inkişafında vücuda lazım olacaq mineral v

30.08.2021 2311
.

Sinənizdəki ağrı 20 dəqiqədən çox davam edərsə... - EHTİYATLI OLUN

İnfarkt ürəyi qidalandıran damarların ani tıxanması nəticəsində yaranan və ölümlə nəticələnən ciddi bir təhlükədir. Bəs bu problem özünü hansı əlamətlərlə göstərir? Hansı hallar infarkt riskini artırır? . -a istinadən türkiyəli kardioloq Refik Erdimin bununla bağlı fikirlərini təqdim edir. Soyuq və küləkl

24.08.2021 1827
.

Stress, həyəcan və yuxusuzluğa qarşı 10 ÇARƏ

Əgər təşviş, stress sizi içdən yeyirsə, yuxunuz ərşə çəkilibsə, əsəbləriniz dincəlmirsə, o zaman stressə qarşı bitki yığnaqlarından istifadə etməklə, əsəb sakitləşdiciri çay hazırlayın. -a istinadən sakitləşdirici bitkililəri təqdim edir. Mütəxəssislər çay üçün bunlardan ikisini seçib qarışdırmağı tövsiy

01.09.2021 1893
.

İnsanı dəhşətli xəstəliklərdən xilas edəcək üzümlü detoks RESEPTİ

Məlum olduğu kimi, hepatit və serroz xəstəlikləri qaraciyər üçün təhlükə mənbəyidir. Qaraciyər xərçənginə yoluxduğunuzu isə bir çox simptomlar vasitəsilə öyrənə bilərsiniz. -a istinadən xəbər verir ki, qaraciyər xəstəliyinin ilkin əlaməti dəridəki rəng dəyişimidir. Bu zaman dəri sarımtıl rəngə bürünür

17.08.2021 1744
.

Sağlam üz dərisi üçün 8 "qızıl" QAYDA

Üz dərisini təmiz, sağlam və parlaq etmək üçün əmək verməli, xüsusi olaraq qulluq göstərmək lazımdır. BİG.AZ -a istinadən üz dərsini təmiz edən 8 qızıl qaydanı təqdim edir:. 1 - Günəş qoruyucu kremi evdən çıxmazdan əvvəl çəkin. Günəş kremi günəş yanığı, dəri xərçəngi və erkən qocalmağa qarşı dərini qoruyur

17.08.2021 1695
.

İsti havalarda orqanizminizi bunlarla qoruyun

Havaların çox isti keçməsi bir çoxlarının səhhətində problemlər yaradır. Yüksək temperatur metabolizmdə dəyişikliyə səbəb olur. Xroniki xəstəliyi olanlar, uşaqlar və yaşlılar isti havada xüsusi qulluq tələb edir. İsti hava ürək, sinir xəstəliklərinin artmasına gətirib çıxarır. İsti havada bədən temperatur

15.08.2021 1261
.

Həddən artıq tərləmənin SƏBƏBLƏRİ

Tərləmə fizioloji prosesdir. Tərləmənin köməyi ilə bədənimiz öz normal hərarətini saxlayır. -a istinadla bildirir ki, mütəxəssislər bununla bağlı maraqlı məlumatlar verir:. - Bundan əlavə tərlə birlikdə orqanizmdən artıq və ziyanlı maddələr (toksinlər, şlaklar və s.) ifraz olunur. İnsana isti oland

18.08.2021 1367
.

Yoluxucu xəstəliklərdən qorunmaq üçün belə qidalanın

Payızda immuniteti yaxşılaşdırmaq və bədəni gücləndirmək üçün sitrus meyvələrindən istifadə etmək məsləhət görülür, çünki tərkibində olan efir yağları əhval-ruhiyyəni yüksəldir. Bundan əlavə, faydalı yağlar unudulmamalıdır, onları qoz-fındıq, zeytun yağı, avokado və yağlı balıqdan əldə etmək olar. B

12.09.2021 1388
.

Qadınlarla bağlı ŞOK ARAŞDIRMA: Bu qorxulu proses ölüm riskini 14-21 faiz artırır

Orta yaşda təəccüblü şəkildə boy itkisi yaşayan qadınlarda ürək-damar xəstəliyinə bağlı erkən ölüm ehtimalının arta biləcəyi xəbərdarlığı edilib. "British Medical Journal"da dərc olunan elmi məqalədə qadınlarda orta yaşda boy itkisi ürək-damar narahatlığına bağlı erkən ölüm riskinin yüksəlməs

21.08.2021 1128