Pizzanın yaranma tarixi

Pizza İtalyan mənşəli xəmir yeməyidir. Platon "Respublika" adlı əlyazmasında xalq adətlərindən danışmış və yağ, pendir, soğan, göyərti qatılmış yeməklərdən bəhs etmişdi
Pizza İtalyan mənşəli xəmir yeməyidir. Üstünə bir çox vəsait qoyula bilər. Kaşar pendiri, sosiska, pomidor, kolbasa, bibər, zeytun, misir kimi ana məlzəmələr xaricində bir çox dəyişik vəsaitin qoyulduğu pitsalar da var. Xüsusilə ana vətəni olan İtaliyada və ABŞda bir çox pitsa növü inkişaf etdirilmişdir. Dünyanın bir çox yerində pizza evlərə aparma xidməti edildiyi üçün istifadəsi və yeməyi olduqca yüksəkdir.
Ola bilər ki, əsl pizza Qədim Yunanıstanda meydana gəlmişdir. Rasional yunanlar xəmiri şirə ilə yoğururmuşlar, bu xörək onlar üçün azuqə mənasını ifadə edirmiş. Əldə olunan yeməyi onların allahları sayılan Elladaya göndərirmişlər. Yunanların vaxtıilə hazırladığı bu pizza "plakuntos" adlandırılırmış. Yastı formada bişirilmiş çörəyi xatırladırmış. Həmin dövrdə bişirilmiş pizzanın içərisinə yağ, sarımsaq, soğan, gülxətimi və zeytun əlavə edilirmiş. Platon "Respublika" adlı əlyazmasında xalq adətlərindən danışmış və yağ, pendir, soğan, göyərti qatılmış yeməklərdən bəhs etmişdir. Qədim Fars İmperiyasının tarixinə nəzər saldıqda çar olmuş Böyük Dara (eramızdan əvvəl 521 – 486 – cı illər) haqqında məlumatlara rast gəlinir. Bu yazılarda məlum olur ki, onlar xüsusi qayda ilə hazırlanmış çörəklərdən yeyirmişlər. Bu çörəklərin düzəldilməsində pendir və xurmadan istifadə edilmişdir. Buna bənzər çoxsaylı xörəklərə, xüsusən içərisində bir çox əlavələri olan yeməklərə elə qədim zamanlardan müxtəlif xalqların kulinariyasında rast gəlinmişdir. Romalılar da bu barədə olduqca mükəmməl ustalığa malikdir, çünki onların da pizza qabiliyyətləri çox yüksəkdir. Xüsusən bu xalq dəfnə ağacından və baldan çox gözəl pizzalar bişirir. Yayılmış roma əfsanələrindən birinə diqqət yetirdikdə görərik ki, Roma legionerləri qədim ölkələrdən birindən qayıdarkən özləri ilə birlikdə yemək gətirmişlər. Bu xörəyin də adı "pizea" adlanmışdır və özlüyündə çörəyə bənzəyirmiş, içərisində isə müxtəlif tərəvəzlər var imiş. Digər fikirlərə əsasən romalılar sadəcə olaraq yunanlara məxsus olan pizzanı dəyişdirmiş və özlərinki etmişlər. Bu zaman onlar pizzanın içərisinə pendir və bir neçə müxtəlif inqrident də əlavə ediblər. Bu pizza isə romalıların dilində "plakenta" kimi söylənilmişdir. Roma tarixçilərindən biri olan Mark Porsiy Katon, bu şəxs həm də Böyük Katon (bizim eradan əvvəl 234 – 148 – ci illər) adı ilə də tanınır. Həmin şəxs yumru formada olan xəmirdən bişirilmiş, içərisinə yağ, bal qatılmış və daş üzərində bişirilən yemək haqqında məlumat vermişdir. Pizzanın öz yaradılışı qədim hərbi rəis Lukullunun dövrünə aid edilir, çünki həmin adam süfrə arxasında yeyib – içməyə üstünlük verirmiş. Hətta "Lukullu ziyafəti" sözü də indiyə kimi yayılmışdır. Lakin onu da qeyd edək ki, Romada pizza üçün istifadə edilən pomidorlar, İtaliyada geniş yayılmamışdı. Çünki ilk olaraq pomidor bura Amerikadan gətirilirdi. Məhz bu səbəbdən də ilk olaraq pizzanın yaradılmasının Lukulluya aid edilməsi çox müzakirəli mövzudur. Bizim eranın birinci əsrində məşhur kulinariya ustası olan Mark Haviya Apisiyanın kitabı əlimizə keçmişdir. Bu kitab "De Re Coquinaria" adlandırılmışdır. Apisiya yeməkləri o qədər sevirmiş ki, bir az ac olan kimi öləcəyini düşünürmüş. Apisiyanın kitabında çoxsaylı xörəklər vardır ki, bunlardan biri də pizzanın reseptinə bənzəyir. Xəmirin tərkibinə yağ, quş ətinin müəyyən hissələrə ayrılmış forması, qoz, sarımsaq, nanə, istiot qatıldığı yazılmışdır. Reseptə diqqət yetirsək müasir pizzanın bütün inqridentlərinin bu yeməyə qatıldığını görə bilərik. Bu reseptlərdən biri latın sözləri ilə qurtarmışdır; "insuper nive, et inferes", bu sözlərin mənası "qarda soyutduqdan sonra süfrəyə verilməlidir" kimi tərcümə edilir. Pizzaya bənzər qidalar Pompeydə aparılan qazıntılar nəticəsində əldə edilmişdir. Həmin yer Neopolisin yaxınlığında yerləşirmiş və tarix ərzində dəyişilərək müasir zamanda Neapol adlandırılmışdır.

Telegramda izləyin

instagramda izləyin