Ölümünü yuxusunda görən prezident

Küçələrdə tünlük idi. Dəfn prosesinə hazırlıq gedirdi. Avraam Linkoln kütlənin arasındaydı, onu əhatə edən gözü yaşlı, hüznlü adamlara təəccüblə baxırdı. O, yanındakı şəxsdən soruşdu:

- Kimi basdırırlar?
Cavabı zorla eşitdi:
- Avraam Linkolnu!
ABŞ prezidenti içini çəkdi və... yuxudan oyandı.

Səhər yeməyi zamanı o, yuxusunu arvadına danışdı. Bilmirdi ki, ömrünün sonuna cəmi bir neçə saat qalıb...

Köləliyi ləğv edəndən sonra onun həyatı gərginlik içərisində keçirdi. Məsələ təkcə dindar əhalinin münasibətində deyildi, ağdərili plantasiya sahiblərindən də daimi təhlükə vardı. Təəccüblü deyildi, axı onlar ucuz işçi qüvvəsindən məhrum olunmuşdular.

&Vaşinqton Kronikl& qəzeti ondan sitat gətirirdi: &Prezidenti qorumağın yeganə etibarlı yolu onu dəmir qutuya yerləşdirməkdir. Orada o, təbii ki, güvənlikdə olacaq, amma öz vəzifələrini yerinə yetirə bilməyəcək&.

Artıq bir neçə sui-qəsd cəhdi olmuşdu. Hələ üç il bundan əvvəl Linkoln zorla xilas ola bilmişdi: muzdlu qatilin gülləsi onun şlyapasında dəlik açmışdı.
O zamandan etibarən prezident daim ölümün qaçılmazlığı barədə düşünürdü, amma onun ölkə qarşısında öhdəlikləri vardı və borc hər şeyin fövqündə idi.

Əslində, o, başlıca məqsədinə nail olmuşdu: quldarlığı ləğv etmiş və bundan sonra ölkədə başlanan vətəndaş müharibəsini uğurla sonlandıra bilmişdi. Bununla belə, köləliyi dəstəkləyənlər məğlubiyyətləri ilə barışa bilmirdilər...

Prezidentin qatili kimi tarixə düşən Con Uylks But aktyor ailəsində doğulmuşdu. Con özü də 26 yaşında akyor kimi tanınırdı. Amma ailənin digər üzvlərindən fərqli olaraq, o, köləliyin qatı tərəfdarı idi və quldarların hüquqlarını müdafiə edirdi. Müharibə zamanı o, özünü pasifist elan etdi, səhnəyə qayıtdı, amma məşhurluğundan cənublulara dəstək üçün istifadə etdi. Müharibədə məğlubiyyətdən sonra But düşündü ki, həlledici addım atmaq zamanıdır. Hələ vətəndaş müharibəsi başa çatanadək o, Linkolnu oğurlayıb qaçırmağı, onun əl-qolunu bağlayıb cənubluların paytaxt elan etdiyi Riçmonda gətirməyi qərara almışdı. Prezidentin qarşısına şərt qoyulacaqdı - şimal hərbi əməliyyatlardan geri çəkilsin. Bir neçə tərəfdarı ilə birgə But prezidentin ekipajının keçəcəyi yolda tələ qurdu, amma Linkolnun planlarını dəyişməsi hər şeyi alt-üst etdi. Bu zaman But fikirləşdi ki, bircə yol qalır - Linkolnu, vitse-prezidenti və nazirlər kabinetinin bir neçə üzvünü öldürmək...

14 aprel 1865-ci il. Ağ Evdə Linkolnun iş günü adi qaydada başladı. Saat 11-dək o, poçta nəzər saldı, sonra kabinetin iclasında iştirak etdi. Toplantı başa çatanda prezident general Qrantdan xahiş etdi ki, arvadı iə birgə onu axşam baxmalı olduğu tamaşada müşayiət etsin. Amma general Nyu-Cersidə oğulları ilə görüşməli olduğunu bəhanə gətirdi. Qrant bilmirdi ki, bununla öz həyatını sığortalayır.

Prezidentin həmin gün Ford teatrında tamaşaya baxacağından çoxları xəbərdar idi. But həmin gün Meri Sarrott pansionunda öz dostları Corc Atserot, Sem Arnold, Devid Herold və Lüis Peynlə görüşdü. Viski içə-içə onlar öz rollarını bölüşdürdülər: Peyn və Herold dövlət katibi Süardı aradan götürəcək, Atserot vitse-prezidnet E.Constonla məşğul olacaq, But isə prezidentə güllə açacaq. Arnold sui-qəsdən imtina elədi. Atserot isə o qədər kefli idi ki, vəzifəsinin öhdəsindən gələ bilmədi. Elə But da axşamadək əyyaşlıq elədi, amma o, niyyətindən geri çəkilməyi ağlına da gətirmirdi.

Linkoln və xanımı dostları ilə birgə teatr binasına axşam saat səkkizdə daxil oldular. Tamaşa artıq başlamışdı, amma aktyorlar oyunlarını saxlamalı oldular - prezident içəri daxil olanda tamaşaçılar ayağa qalxdılar, orkestr yeni gələn qonaqları salamladı. Linkoln və xanımı lojada oturandan sonra tamaşa yenidən başladı.

Saat 9.30-da başdan-ayağa qara geyinmiş və qrimlənmiş But at belində teatr binasına yaxınlaşdı. O, hər şeyi detallarınadək düşünmüşdü: kəmərində bıçaq gizləmişdi, əlində isə atəş açmağa hazır olan revolver vardı. Prezidentin mühafizəçilərindən biri - Con Parker lojanın girişindəki postunu qoyub bara yollandı. Fürsətdən istifadə edən But prezident lojasına daxil oldu və &Tiranlara ölüm& çığıraraq tətiyi çəkdi. Güllə prezidentin başından dəydi. Mayor Retboun qatili tutmağa çalışdı. Amma Bur bıçağı çıxarıb zabiti yaraladı və lojadan səhnəyə atıldı. O, pərdəyə ilişdi, yıxıldı. Bu zaman diz sümüyü qırıldı. Bununla belə, qarışıqlıqdan istifadə edən cani binadan çıxa bildi. Atına minib qaranlıqda qeybə çəkildi.

Ağır yaralanmış prezidenti binadan çıxarıb yaxınlıqdakı evlərdən birinə yerləşdirdilər. Dərhal həkim çağırıldı, amma onun edə biləcəyi bir şey yox idi. Səhərsi prezident keçindi.

Butun teatrda daxil olmasından bir neçə dəqiqə sonra onun dostu Lüis Peyn dövlət katibinin evinə yol tapdı və onu yaralaya bildi.

Vitse-prezidenti öldürməli olan Atserot isə qorxusundan bütün axşamı içki içdi və şübhələri öüzərindən yayındırmaq üçün gecəni meyxanadan çölə çıxmadı.
Teatrın binasından bir qədər aralıda But dostu Heroldla görüşdü. Onlar cənubda sığınacaq tapmaq üçün Merilənd ştatına yollandılar. Tanış həkim Butun yarasını sarıdı və canilər yola davam etdilər. Onlar cəmi on bir gün gizlənə bildilər. Əsgərlər onları Virciniyadakı tütün fermalarından birində yaxaladı. Cinayətkarlar fermanı yandırdılar. Bu da köməyə çatmayanda Herold təslim oldu, But isə özünü güllələdi. Sonuncunun intihar cəhdi alınmadı və məhkəmə onlara edam cəzası çıxardı.

Sui-qəsddə iştirak etmığəyən Arnold və Buta kömək edən həkim Semuel Madd ömürlük cəza aldılar.

Teatrda fəhlə işləyən Evdard Spenqlerin də sui-qəsdə əli olduğu ortaya çıxdı və o, altı il həbs cəzasına məhkum edildi.

Linkolnun ölümündın sonra bu cinayətin motivləri ilə bağlı çoxlu versiyalar ortaya atıldı. Onlardan birinə əsasən, sui-qəsdi müdafiə işləri üzrə o zamankı dövlət katibi, prezidentin yaxın silahdaşı Edvard Stenton təşkil edibmiş. Amma bu barədə danışılanlar təsdiqini tapmadı. İkinci versiyaya görə, cinayəti fanatiklər qrupu planlaşdırmışdı. Amma üçüncü versiya da var - sifarişçi vitse-prezident Endrü Conson olub, guya o, prezident postunu ələ keçirmək istəyirmiş. Bunun üçün də Conson cənublularla işbirliyinə girib. Linkolnunun xanımı da belə düşünürdü. Bundan başqa, sui-qəsddən əvvəl Butun vitse-prezidentə hansısa məktub göndərdiyi də məlumdur. Bu versiyanı təsdiqləyə biləcək bir fakt da var: prezident postunu tutduqdan sonra Conson cənubda quldarların nəzarətini bərpa etməyə çalışdı, daha dəqiq desək, dövlətin daxili siyasət kursunu tamamilə əks istiqamətə çevirdi.

sivil.az

Telegramda izləyin

instagramda izləyin