Maraqlı faktlar

Ad günündə tort kəsmə adəti haradan gəlir?
Toylarda tort kəsmək adətinin, yeni evlilərə bərəkət, doğum və xoşbəxtlik diləklərinin iletilmesinin zaman içində inkişaf etmiş bir şəkli olduğundan bəhs etmişdik. Ad günlərində tort kəsmək adətinin isə tarixi mənşəyi və məqsədi dəyişikdir. Onsuz da tək qat olan şəkli və üzərindəki şamlar səbəbiylə tort görünüş olaraq da toy pastasından fərqlidir. Tort sözcüyünü həmişə günümüzdəki mənası ilə istifadə edirik. Əslində tarixi inkişafı içində keks demək daha doğru olar.
Ad günü pastasının bilinən tarixi Helen sivilizasiyalarına qədər uzanır. Bir təbrik məqsədi ilə ortaya çıxması isə Orta əsrlərdə Almaniyada olmuşdur. 13. əsrdə Almaniyada uşaqlara göstərilən maraq bəlkə günkündən belə çox idi. Ad günləri bir festival şəklində kutlanıyordu.
Ad günü qeyd etməsi səhərə qarşı, şafakta, gün ağaranda başlayırdı. Üstü yanar mumlarla süslənmiş tort keks evə gətirildiyində uşaq uyandırılıyor, tortun üstündəki şamların isə yemək vaxtı gələnə qədər davamlı dəyişdirilərək davamlı yanar halda qalmaları təmin edilirdi. Yeməyin əvvəlində uşaq şamları üfləyərək söndürüyor və mərasim başlayırdı. Pastanın üzərindəki şamların sayı uşağın yaşından bir çox olurdu.
Bu bir çox şam, bir gün sönəcək həyatın işığını edirdi. Bundan başqa, uşağa bir çox hədiyyələr gətirilir, o gün istədiyi, sevdiyi yeməklər hazırlanırdı. Yəni o zamanlarda ad günü qeyd etmələri uşaqlara yönəlmişdi. Hal-hazırda hər yaşdan insanın qeyd ad günü və kəsilən tort məhz o zamanların bir adətinin davamıdır. Ad günü pastasının üstündəki şamları bir üfleyişte söndürmək, bu vaxt bir dilək tutmaq, əgər dilək reallaşsa bunu kimsəyə söyləməmək adətləri də o günlərdən qalmışdır.

Çinlilər yeməkləri nə üçün çubuqlarla yeyirlər?
Əslində səbəbi tam bilinmir. Bir görüşə görə, vaxtı zamanında Çin imperatorlarından biri xalqın qiyamından korktuğundan, eritilip silah olaraq təkrar istifadə edilə biləcək metal olan hər şeyin çağırılmasını əmr etmişdir. Əllərindəki bıçaq, qaşıq və bənzəri şeyləri vermək məcburiyyətində qalan Çinlilər nə etsinlər, çarəsiz bambuk kamışlarından edilmiş incə çubuqlarla yemək yeməyə alışmışlar. Ağla daha uyğun gələn digər bir görüşə görə isə çubuqla yemək adəti Çinlilərin yeməklərini kiçik hissələrə bölüb yemə vərdişlərindən və buna bağlı olaraq zaman içində çox əhəmiyyətli bir ehtiyacdan qaynaqlanır. Yemək çubuqları miladdan bir əsr əvvəl doğulmuş. Yeməyi içindəki yağa atıb qarışdıraraq bişirməyə yarayan tava bənzəri qablar istifadə edilmədən əvvəl yeməklər odun atəşi on pişiriliyormuş.
Əhali çoxaldıqca artan yemək ehtiyacından dolayı meşələr kəsilib tarlalar açıldıqca bu səfər də odun, yəni yanacaq çətinliyi başlamış. Zamanla ətləri və tərəvəzləri çox kiçik hissələrə bölüb, yağ içində qarışdıraraq qızartmaq həm sürətli pişmeye həm də odundan qənaəti təmin etdiyini görmüşlər. O zamanlar ağac çətinliyi səbəbiylə, yemək masası istifadə etmək varlılara məxsus bir lüks olduğundan insanlar bir əlləri ilə yemək və ya düyü tabağını tutur, yemək üçün də yalnız digər əllərini kullanabiliyorlarmış. Çinlilərin yeməklərinin bol souslu olduğunu söyləməyə ehtiyac yoxdur. Yeyərkən çubuqları istifadə etmək, hər şeyi tək əllə yemək məcburiyyətində olan Çinlilərin bütün barmaqlarının çirklənməsi problemini həll etdiyi üçün sürətlə yayılmış. O zamanlar çubukların çox azı ağacdan, əksəriyyəti fil dişi və kemiktenmiş. İndi artıq nə metal nə də ağac qıtlığı var. Onsuz da onların yerini sintetik vəsaitlər çoxdan almış vəziyyətdədir. Nə var ki buraxın Çini, digər ölkələrdəki bir çox insan belə bir Çin lokantası tapıb, çubuqlarla yeməyə məşğul olub, Çin imparatorunun və ya odun yoxluğunun yaratdığı əziyyətə sevə-sevə katlanıyorlar.

Telegramda izləyin

instagramda izləyin