Bu altı qorxulu canini tanıyın - Adlar

Cinayətkar və mənfi qəhrəman – təbii ki, eyni anlayış deyil. Mənfi personaj, bir qayda olaraq, müsbət qəhrəmanın antaqonisti – əksi olur. O, heç də bütünlüklə şər qüvvə deyil, sadəcə, əsas qəhrəmanın, belə demək mümkünsə, rəqibidir. Buradan ortaya bir sıra suallar çıxır! Bəs müsbət qəhrəman nə dərəcədə müsbətdir? Onun rəqibi heç bir məsələdəmi haqlı deyil? Və beləlikklə, suallar sonsuzadək baş alıb gedir! Cani isə sırf şərin təcəssümüdür, o, həmişə və hamıya fəlakət gətirir və əgər digər qəhrəmanlar, heç olmazsa, ağ-qara çalardadırsa, cinayətkar hər vaxt qara-zil qaradır. Beləliklə,BiG.AZ belə ədəbi canilərdən bir neçəsini oxucularına təqdim edir:
Professor Moriarti
Bu obrazı Artur Konan Doyl Şerlok Holms seiyasından olan hekayətlərdə yaradıb. "Professor" – canilər aləmindəki bu dahinin heç də cinayət ləqəbi deyil. Ceyms Moriarti universitet müəllimidir, Nyutonun ikihədliklər qanunu üzrə dissertasiya müdaiə edib və buna görə ildə 700 funt alır. Ancaq Konan-Doylun onun haqqında yazdığı kimi, "cəhənnəmin bütün qüvvələrinə başçılıq edən bu avropalı parlaq zəka sahibi" irsən qəddarlığa meyillidir və cinayət törətmədən yaşaya bilmir. Sadə universitet müəllimi təsadüfən bu siyahının başında gəlmir. Onun gerçək prototipi olub – Adam Vort, XIX əsrdə yaşamış beynəlxalq cani. Vortu "Cinayət aləminin Napoleonu" adlandıran Skotland-Yard (ayrıca polisi olan London Siti istisna olmaqla Boyük London polisinin qərargah-mənzili – tərc.) əməkdaşlarının ardınca yazıçı uydurma Moriartiyə də bu titulu verir.

Miledi (eyni zamanda, ledi Vinter)
Bu obrazı Aleksandr Düma "Üç müşketyor" əsərində yaradıb. Miledi – keçmiş qrafinya de La Fer Atosun arvadıdır. Hiyləgər, fəndgir və amansız Miledi heç nəyin qarşısında dayanmır, fanatik Feltonu başdan çıxararaq labüd ölümə göndərəndə də zərrə qədər tərddüd etmir, azacıq da olsa vicdan əzabı çəkmir. O, Konstansiyanı da zəhərləyib öldürür. Miledinin şərəfsiz intriqa və cinayətlərini saymaqla qurtarmaz. Bu ledi öz məqsədlərinə çatmaq üçün hamıdan istifadə edir. Sözün qısası, ledi Vinter - əxlaqsızlıq mənbəyidir. Əlbəttə, bu cinayətkarın da real prototipi var – qrafinya Lüsi Karlayl, Bekingemin tərk etdiyi sevgilisi, qısqanclıqdan Rişelyenin casusu olmuş xanım.

Retçed Bacı (eyni zamanda, miss Qnusen)
Ken Kizinin "Ququ quşu yuvası üzərindən uçarkən" romanında yaratdığı personaj. Bu xanımın da öz prototipləri var. Veteranlar qospitalında gecə növbəsindəki sanitar işi müəllifi bu kitabı yazmağa həvəsləndirib. Kizi pasientlərlə uzun-uzadı söhbətlər etməklə bərabər həmkarlarının işini də diqqətlə izləyib. Bu qorxunc əhvalatı unudanlara xatırladaq ki, tibb bacısı sadəcə ruhi xəstələr şöbəsinə rəhbərlik etmir, onun həyati məqsədi onları mənən sındırmaq, tapdalamaq, iradəsiz itaətkar kütləyə çevirməkdir. Bu vəzifə insanlara qarşı amansız olmağı tələb edir və qəhrəman onu tam mənasıyla nümayiş etdirir. Əgər onun dərdi yalnız pasiyentlərlə olsaydı... O, artıq çoxdan eynilə bu cür tamamilə sağlam həmkarlarının – həkimlərin hər cür müstəqillik cəhdlərini məhv etmişdi. Bəlkə, Qnusen pasiyentlərinin ruhi vəziyyətlərinin qayğısına qalır? Yox, əlbəttə ki yox. Qarşımızdakı adi sadist və köməksiz insanları özünə tabe etmək hərisliyi ilə yaşayan, bütün bunların müqabilində isə tamamilə cəzasız qalan canidir.

Arkadi Svidriqaylov
F.Dostoyevskinin "Cinaət və cəza" romanının qəhrəmanı. Məsum insanları məhv edən əxlaqsız və ədəbsiz məxluq: onun vicdanında 14 yaşlı qızın, xidmətçinin intiharı və ola bilsin ki, arvadının zəhərlənməsi kimi günahların izi var. Svidriqaylov çoxdan öz seçimini edib: o, şərin tərəfindədir və buna qətiyyən şübhə etmir. Özünü əxlari qanunlardan azad hesab edir. O, dünyəvi sıxıntı içərisindədir. Svidriqaylov bacardığı kimi əylənir, ancaq heç nə kömək etmir. Gecələr məhv etdiyi insanların ruhları onu rahat buraxmır. Xeyirxahlıq və bədxahlığı bir-birindən ayırd edə bilməməsi Svidriqaylovun həyatını mənasız boşluğa çevirir. Ona hörümçəklərlə tor bağlamış şüşə qabın obrazında özünə layiq əbədiliyin nəsib edilməsi heç də əbəs deyil. Bu pedofil və zorakıya bəraət qazandırmaq niyyətində deyilik (baxmayaraq ki, Dostoyevski nə isə buna bənzər bir fikir çatdırmağa çalışır) və onu "əsl" canilər sırasına daxil edirik.

Yekaterina İzmaylova
Nikolay Leskovun "Msen qəzasının ledi Makbeti" povestinin qəhrəmanı. Xatırladaq ki, bu evli xanım əvvəlcə Sergeyi özünə sevgili seçir. Ona mane olmasınlar deyə, qayınanasını, sonra ərini, daha sonra balaca məsum qızı öldürür, öz uşağından imtina edir və axırda isə Sergeyi yeni sevgilisi ilə birlikdə qayıqdan ataraq həyatına son qoyur. Bəzi tənqidçilər baş qəhrəman Yekaterina Lvovnanın hərəkətlərinə bəraət qazandırmağa çalışırlar, guya o, hər şeyi sevgi naminə edir, ancaq axı o, həm də amansız olur. Bu qadının cinayətkar əməllərini romantikləşdirmək lazım deyil. Bir-birlərini sevmiş, lakin ayrı düşmüş Romeo və Cülyetta özlərini öldürmək yolunu seçirlər, ancaq "məhəbbətləri naminə" ətraflarındakı insanları, o cümlədən körpə qızcığazı məhv etmirlər. Obrazın real prototipi haqqında heç nə məlum deyil, ancaq hər halda Leskovun cinayət palatasındakı işi ilə "Msen qəzasının ledi Makbeti" povesti arasında hansısa bağlılıq olmalıdır. Ola bilsin ki, Leskov işdəki təcrübəsindən kitabda istifadə edib

Böyük Qardaş
Copc Oruellin "1984" antiutopiyasında yaratdığı obrazdır. O, yazıçı uydurması olan Okeaniya dövlətinin rəhbəridir, olduqca realist cizgilərlə təsvir edilib. "Hər bir meydançada divarlardan eyni sima baxırdı. Portret elə işlənmişdi ki, harda daynırsan-dayan, baxışları üzərindən yayınmırdı. BÖYÜK QARDAŞIN SƏNƏ BAXIR". Romanda Böyük Qardaşın portret cizgilərinin Stalin və Birinci dünya savaşı zamanı Böyük Britaniyanın hərb naziri olmuş Qoratsi Kitçenerlə oxşarlığı diqqət çəkir. Oruellin sayəsində "Böyük Qardaş" ifadəsi ümumi ismə çevrilmiş və ümumi təqib, casusluq, insanların iradəsinin dövlət maşınına tam tabe olması, şəxsiyyətin boğulması və diktat mənalarını ifadə edir.

Telegramda izləyin

instagramda izləyin