Duzu kəs, sağlamlığını qoru

Dünya Sağlamlıq Təşkilatının məlumatlarına görə, ifliclərin 62 faizindən artığı və tac ürək xəstəliklərinin 49 faizindən çoxu yüksək qan təzyiqi məsuldur. Yüksək qan təzyiqi ən çox ölüm səbəbidir və əsrin epidemiyası olaraq qəbul edilməkdədir. Çox duz qan təzyiqi normal olanlarda da ürək damar sağlamlığına zərərlidir. İflic riskində və ürək böyüməsində artıma səbəb olur, böyrək xəstəliyini pisləşdirir, ölüm riskini artırır. Ayrıca böyrək daşı və osteoporoz riskini artırdığına, piylənməyə gətirib çıxardığına, mədə xərçənginin majör səbəbi olduğuna və astmanın şiddətini artırdığına dair də gedərək artan dəlilləri mövcuddur.

Pəhrizdə duzun azaldılması yalnız qan təzyiqini salmaz, eyni zamanda yeni meydana gələ biləcək tac ürək xəstəliyi, miokard enfarktı və iflic riskini azaldar. Hipertəzyiq mədə xərçəngi, böyrək xəstəliyi riski azalar, sümüklər qorunar. Sağlamlıq xərclərində milyonlarla dollara qənaət edilər. Bu an bütün ölkələr duz istehlakını azaltmağa çalışır.

Pəhrizdə duzu məhdudlaşdırarkən bütün qaynaqlardan gələn duzun azaldılması lazımdır. Xüsusilə qidaların işlənməsi əsnasında istifadə edilən duzun azaldılması əsasdır. Çünki sənayeləşmiş ölkələrdə istehlak edilən duzun 75-80 faizi icra olunmuş, qablı, hazır olaraq satılan qidalardan alınır. Bişirərkən və ya yeyərkən əlavə edilən duz yalnız 10 faizdir. Qalanı qidalarda təbii olaraq tapılandır. Asiya və Afrika ölkələrində isə duzun əsl qaynağı bişirmə əsnasında əlavə edilən və ya souslar və ədviyyatlarda olan duzdur.

Dünya Sağlamlıq Təşkilatı xroniki xəstəlikləri önləmək üçün yetkinlərin gündə 5 qramdan az duz (2 qram natrium /gün ) istifadə etmələrini təklif edir.

Bəzi ölkələr pəhrizlərdəki duz hədəflərini təyin etmiş, bu istiqamətdə müəyyən bir yolu qət etmiş vəziyyətdədir. İngiltərə həyata keçirdiyi siyasət ilə də hazır qidalardakı duz nisbətini 9,5 faiz azaltmağı bacardı. Fransızlar da uzun zaman ərzində məhsuldakı duz miqdarını azaltdılar və gündəlik duz istehlaklarını 8 qramın altına salmağa çalışırlar. ABŞ-da hədəf duz miqdarı gündə 6 qram təşkil edir. Ancaq hipertəzyiqi olanlar, 40 yaş və üstündəkilər və də qara irq üçün təklif edilən miqdar gündə 3 qram. 2009-cu ildə başlatdıqları milli plan çərçivəsində hədəfləri duz istehlakını 5 ildə 20 faiz azaltmaqdır. Avropa Birliyindəki 11 ölkə də duz istehlakını 4 ildə 16 faiz azaltmağa qərar verdi.

Avropa Kardioloji və Hipertəzyiz Dərnəyi 2010-cu il yanvar ayında Avropa daxilində cəmiyyətlərin duz istehlakını azaltmağa istiqamətli tədbirlərə təcili olaraq ehtiyac olduğunu, hazır qidalardakı duz miqdarının azaldılması üçün qanun və qaydaların çıxarılması gərəyini və duz istehlakını gündə 5 qram ( 1 çay qaşığı) endirmənin uyğun olacağını bildirdi.

Amma duzu birdən-birə kəsmək çox çətindir. Tədricən azaldılsa, bir neçə həftə içində dad duyğusu buna alışar. Hər kəsin pəhrizindəki duzu mümkün olduqca azaltması həm özünə, həm ölkəsinə qarşı olan məsuliyyətidir.

Bu səbəblə;

• Yeməyi bişirərkən duz əlavə etməyin.

• Restoranda yeməyinizin duzsuz hazırlanmasını istəyin. Qəhvənizi necə sadə istəyə bilirsinizsə, yeməyinizi də duzsuz istəyin.

• Masadan duzluğu qaldırın. Ləzzət üçün nanə, cəfəri, şüyüd, müxtəlif ədviyyatlar, qırmızı toz bibər istifadə edin - Limon və sirkə, ümumiyyətlə, duzu çox axtardırtmaz.

• Ketçap, mayonez, xardal, soya sousu kimi hazır sous və bəzi ədviyyatların duzlu olduğunu bilin. -Hazır sous almayın, öz sousununu özünüz hazırlayın

• Etiketdəki dəyərin duzmu, natriummu olduğuna diqqət yetirin. Verilən natrium dəyəri isə bunu 2,5 ilə vuraraq duz miqdarını müəyyən edə bilərsiniz.

• Eyni məhsulda fərqli markaların duz məzmunları bir-birindən çox fərqli ola bilir. Hamısını nəzarət edib eyni qidanın az duzlu olan seçin.

• Tərəvəz və meyvələrin duz tərkibi aşağı olduğundan xüsusilə seçin.