Uşaq stresdə, neyləyək?

Onların psixiki durumunun stabilləşdirilməsində terapiyaların rolu əvəzsizdir.
"Qızımın 5 yaşı var. Bir il öncə həyat yoldaşımdan ayrıldığım üçün qızım atası ilə gec-gec görüşür. Elə bu dövrdən uşaqda müxtəlif problemlər yaranıb. Gecələr rahat yatmır, öz-özünə danışır. Qapalı olub. Bəzən çağırıram, məni eşitmir", - deyən Leyla Əyyubova bildirir ki, qızını bir neçə dəfə psixoloqa da aparıb. Xidmətdən qane olmayan ana qızı üçün nə edəcəyini bilmir.

Bədbəxt hadisələr, qəzalar, gündəlik həyatın çətinlikləri çox zaman insanların stressə düşməsi ilə nəticələnir. Bu hadisələr uşaqlara daha çox təsir etdiyindən, belə hallar yaşayan uşaqların cəmiyyətə inteqrasiyası, uyğunlaşması zaman alır və valideyn üçün çətin bir prosesə çevrilir. Valideyn uşağı yaşadığı cəmiyyətə uyğunlaşdırmağa çətinlik çəkir, ya da bunu hansı formalarda gerçəkləşdirmənin yollarını bilmir.

Uşaqların cəmiyyətə inteqrasiyası, onun yaradıcılıq qabiliyyətinin inkişafı, düşüncələrinin genişlənməsi, ətraf aləmlə qarşılıqlı əlaqənin təkmilləşməsi üçün bir neçə terapiya növləri var. Bura nağıl terapiyası, kukla terapiyası və sine-terapiya aiddir.

Dünyanın əksər psixoloqları uşaqlarla işləyərkən ən çox nağıl terapiyasına üstünlük verirlər. Onların fikrincə, nağılların mətni istər uşaqlarda, istərsə də böyüklərdə intensiv emosional rezonans yaradır.

Psixoloq Arzu Şirinovanın sözlərinə görə, nağıllar uşaqları gərgin emosional vəziyyətə psixoloji cəhətdən hazırlayır, onları fizioloji və emosional streslərdən uzaqlaşdırır, uşağa öz fiziki aktivliyini simvolik şəkildə qəbul etdirir. "Nağıl terapiyası zamanı nağıllardan məcaz kimi istifadə edilir. Uşağa nağıl danışıldıqdan sonra şəkillər vasitəsilə müzakirə edilir və başa salınır. Psixoloq uşağın nağıldakı obrazlar haqqındakı fikirlərini öyrənir, ona nağıllardakı ibrətamiz vəziyyətləri başa salır. Nağıl uşaq tərəfindən olmuş hadisə kimi qəbul edildiyi üçün uşaq oradakı vəziyyətləri daha tez qavrayır. Müxtəlif süjetli nağıllar uşağı cəmiyyətə hazırlayır. Uşaq nağıl vasitəsi ilə həyatı başa düşməyə başlayır. Nağıllarda xeyirin qələbə çalması uşaqda psixoloji müdafiəni təmin edir. Nağılda nə baş verirsə-versin, hər şey yaxşılıqla qurtarır. Qəhrəmanların üzərinə düşən sınaqlar onlara daha ağıllı, xeyirxah, güclü və müdrik olmaqda kömək edir. Beləliklə, uşaq başa düşür ki, insan həyatında baş verən hər bir şey onun daxili inkişafına istiqamət verir".

Digər terapiya - sine-terapiya isə insanlarda olan bir çox psixoloji problemleri və travmaları aradan qaldırmaq üçün istifadə edilir. Belə ki, aparılan araşdırmalar nəticəsində bir sıra psixoloji travmaların müalicəsində, aradan qaldırılmasında sine-terapiyanın əhəmiyyətinin olduğu müəyyənləşib. Bu terapiya üsulundan istifadə zamanı fərddə uzunmüddətli davam edən psixoloji travma və gərginlikləri aradan qaldırmaq mümkündür. Bu zaman istifadə edilən video filmlər həmin fərdlərin əylənərək tərbiyə və müalicə olunmasına köməklik edir.

Psixoloq hesab edir ki, əsasən sine-terapiya sosial fobiyadan çətinlik çəkən insanlara, "rədd etmə-inanmama", "üzüntü -yas" hallarında, çox əsəbi və aqressiv olan insanlara tətbiq edilir. Lakin, əlbəttə ki, bu terapiya fərqli cəmiyyətlərdə, fərqli mədəniyyətlərdə fərqli şəkildə tətbiq edilə, bir çox psixoloji problemərin həllində istifadə oluna bilər. "Bu terapiyadan sonra, bütün problemlər xəstənin gözündə kiçilir və o daha rahat olur. Səbəb isə terapiya zamanı fərdlə filmdəki aktyor və ya aktrisanın arasında emosional bağlılıq yaranması, fərdin öz problemini həmin ssenaridə görüb danışmaq istəyi, problemini həmin aktyor kimi aradan qaldırma istəyi müşahidə olunur ki, bu da xəstənin müalicəsində birbaşa irəliliyiş olmasına gətirib çıxarır".

Həmsöhbətimiz bildirir ki, sine-terapiya zamanı xəstələrin problemlərinə uyğun filmlər seçilməlidir. Onun fikrincə, kişilər mənəvi baxımdan sərt olduqları, onların inanma hissi daha gec yarandığı üçün bu terapiya qadınlar, uşaqlar və yaşlı insanlara daha çox təsir edir. A.Şirinovanın sözlərinə görə, sineterapiyanın ən önəmli tərəfi daha tez təsir etməsidir.

Uşaqların psixiki durumunun stabilləşdirilməsində istifadə edilən digər terapiya isə kukla terapiyadır. Kukla terapiya metodu, uşağın cizgi filmində, nağıldakı sevimli qəhrəmanı və sevimli oyuncağı ilə uyğunlaşması prosesləri əsasında öz təsdiqini tapmışdır. "Uşaqların böyüklərlə ünsiyyəti və böyüklərin problemini daha tez dərk etməsi üçün kuklaterapiya daha çox önəmlidir. Kukla terapiyadan şəxsiyyətlərarası konfliktlərin çözülməsi, sosial adaptasiyanın yaxşılaşması, qorxu, pəltəklik, davranış pozğunluğu olan adamlarla korreksiya işi zamanı, həmçinin emosional travmalı uşaqlarla iş zamanı geniş istifadə olunur. Sevimli oyuncaqların "iştirakı ilə" tamaşalar qoyulur. Bu tamaşalarda əsas süjet xətti kimi uşaqları travmalayan süjetlər seçilir, qorxulu hadisələr və onlarla müvəffəqiyyətli mübarizə əks etdirilir. Süjetin hansı tərəfə dönməsi hüdudunda uşağın emosional gərginliyi dəyişilir, bəzən maksimum həddə çatır".

Psixoloq bildirir ki, kukla terapiyada müxtəlif kuklalardan istifadə oluna bilər. Bunu istər valideyn, istərsə də həkim psixoloqun köməyi ilə etmək mümkündür.

Bu terapiya növləri insanları düşdüyü ən ağır hallardan çıxarmağa yardım edir. "İnsan beyni də yorula bilir. Yaşadığımız həyatın çətinlikləri insanı yorur. Bu səbəbdən bəzən insanlar sanki keyiyir, hiss etmir, eşitmir, elə bil xəyallarda olur. İnsanları belə problemlərdən ən çox terapiya yolu ilə çıxarmaq mümkündür".

Telegramda izləyin

instagramda izləyin